غلامرضا شعاعی - استادیار گروه زمین شناسی دانشگاه تربیت مدرس
آرام میرزایی - گروه زمین شناسی مهندسی دانشگاه تربیت مدرس

ساختگاه سد مسجد سلیمان به دلیل وجود لایه های رسی نفوذناپذیر و شرایط تشکیل سفره های آب معلق از اهمیت قابل توجهی برخوردار است، در این پژوهش تاثیر وجود سفره های آب معلق تشکیل شده در تکیه گاه سده ها بر میزان پایداری سازه در طول دوره بهره برداری پروژه تحت اثر رفتار هیدرومکانیکی بررسی شد، ابتدا مطالعات زمین شناسی مهندسی از ساختگاه شامل مطالعات دفتری، بازدید میدانی، برداشت ناپیوستگی ها، مطالعات تفصیلی صورت گرفت، سپس با استفاده از نرم افزارUDEC به تحلیل پایداری و مدل سازی جریان آب زیرزمینی پرداخته شد و نتایج بدست آمده از مدل سازی عددی در تطابق مناسبی با قرائت دستگاه های کشیدگی سنج بود که صحت و اعتبارسنجی مدل سازی عددی را تایید می کند، طبق نتایج مدل سازی عددی، شرایط هیدروژئولوژی ساختگاه باعث تشکیل سفره های آب معلق در داخل لایه های کنگلومرا و ماسه سنگ نموده است که مرز زیرین آن لایه های رسی نفوذناپذیر تشکیل می دهد. به دلیل اینکه شیب لایه بندی مورب و جهت آن به طرف داخل می باشد، آب به راحتی زهکشی نمی شود که به مرور زمان، آب معلق قرار گرفته در بالای لایه های رسی به دلیل خاصیت جذب آب در مواد ریزدانه به تدریج جذب رس سنگ شده و باعث بروز تورم (افزایش حجم)، تولید و افزایش فشار به سمت دیواره های تکیه گاه و نهایتا موجب ترک خوردگی و ریزش آن می شود. در این مواقع استفاده از زهکش های ثقلی قائم در بالای شیب با عمق بیشتر به طوری که تمام لایه های نفوذناپذیر(رس سنگ) را قطع کرده باشد و استفاده از زهکش های ثقلی افقی در پایین شیب با طول بیشتر حداقل تا رسیدن به مرز لایه بندی در جهت پایدارسازی سازه می تواند کارساز باشد.

سفره های آب معلق, سد مسجد سلیمان, تحلیل هیدرومکانیکی, روش عددی