مریم درانی نژاد - دکتری اصلاح نباتات، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
علی کاظمی پور - استادیار، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
علی اکبر مقصودی مود - دانشیار، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
روح اله عبدالشاهی - استاد، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

هدف: زمان گلدهی در گندم توسط سه گروه ژنی شامل ژن های مسئول دوره نوری، بهاره سازی و زودرسی ذاتی کنترل می شود. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر ژن های بهاره سازی و دوره نوری بر گلدهی گندم نان با استفاده از لاین های ایزوژن نزدیک در سه زمینه ژنتیکی بود. مواد و روش ها: از زودسنبله ده ترین و دیرسنبله ده ترین ژنوتیپ های سه جمعیت نسل BC۵F۲ حاصل از تلاقی برگشتی ارقام ایرانی کل حیدری، مهدوی و روشن (والدین تکراری) با رقم استرالیایی اکسکلیبر (والد بخشنده زودرسی) به همراه والدین تلاقی ها (ارقام کل حیدری، مهدوی، روشن و اکسکلیبر) استخراج DNA ژنومی صورت گرفت. از واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) با استفاده از آغازگرهای اختصاصی برای تکثیر ژن های Ppd و Vrn استفاده شد. نتایج: دو رقم اکسکلیبر و مهدوی در مکان ژنی Ppd-D۱ دارای آلل Ppd-D۱a و ارقام روشن و کل حیدری دارای آلل Ppd-D۱b بودند. در این مکان ژنی مطابق انتظار، نتاج زودسنبله ده و دیرسنبله ده زمینه ژنتیکی رقم مهدوی شبیه والدین بودند. در زمینه ژنتیکی رقم روشن، نتاج دیرسنبله ده هموزیگوت و شبیه والد تکراری اما نتاج زودسنبله ده هتروزیگوت بود. در زمینه ژنتیکی رقم کل حیدری نتاج زودسنبله ده و دیرسنبله ده هر دو هتروزیگوت بودند. دلیل این امر می تواند وجود یک سری ژن های تغییردهنده باشد که تحت تاثیر زمینه ژنتیکی هستند. ارقام اکسکلیبر، کل حیدری و مهدوی در مکان ژنی Vrn-B۱ دارای آلل Vrn-B۱a و در مکان ژنی Vrn-D۱ دارای آلل vrn-D۱ بودند. رقم روشن در مکان ژنی Vrn-B۱ دارای آلل vrn-B۱ و در مکان ژنی Vrn-D۱ دارای آلل Vrn-D۱a بود. از آنجایی که ارقام اکسکلیبر، کل حیدری و مهدوی تنوع ژنتیکی نداشتند، مطابق انتظار نتاج زودسنبله ده و دیرسنبله ده در زمینه های ژنتیکی ارقام کل حیدری و مهدوی در هر دو مکان ژنی شبیه والدین بودند. در زمینه ژنتیکی رقم روشن، از آنجا که آلل زمستانه مکان ژنی Vrn-B۱ و آلل بهاره مکان ژنی Vrn-D۱ ایجاد زودرسی می نمایند، نتاج زودسنبله ده و دیرسنبله ده شبیه والد تکراری بودند. نتیجه گیری:آلل Ppd-D۱a در زمینه ژنتیکی رقم روشن به خوبی توانست نتاج زودسنبله ده را از دیرسنبله ده تفکیک نماید، این نتیجه اهمیت و نقش این آلل را در زودرسی نشان می دهد. نتاج زودسنبله ده و دیرسنبله ده زمینه ژنتیکی رقم روشن از لحاظ دو مکان ژنی Vrn-B۱ و Vrn-D۱ تفاوت نداشتند. دلیل این امر آن است که این نتاج حاصل تلاقی برگشتی پنجم ارقام روشن و اکسکلیبر می باشند و تا این نسل فقط گزینش فنوتیپی برای زودرسی انجام شده بود و ژن های مسئول دیررسی در این مکان های ژنی طی گزینش فنوتیپی حذف شده اند.

زودرسی, ژن های بهاره سازی, ژن های دوره نوری, گندم نان, لاین های ایزوژن نزدیک