مینا دردی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه مهندسی علوم باغبانی و فضای سبز، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان
سارا خراسانی نژاد - استادیار و عضوهیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
خلیل قربانی - دانشیار، گروه مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
محسن فرهادپور - پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه داروئی، دانشگاه شهید بهشتی

در این تحقیق به منظور بررسی تنوع اتنوفارماکولوژیکی، اجزای عملکرد و ویژگی های فیتوشیمیایی ۱۶ توده  از جنس بنفشه (Viola spp.) از ۱۶ رویشگاه در شمال و شمال غرب ایران (استان های گلستان، مازندران، اردبیل، آذربایجان شرقی و کرمانشاه)، تحقیقی بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار صورت پذیرفت. اطلاعات اتنوفارماکولوژی از مردم محلی به دست آمد و نمونه های گیاهی در بهار ۱۳۹۸ در زمان گلدهی، از رویشگاه های مذکور جمع آوری شدند. بررسی اجزای عملکرد ، ویژگی های فیتوشیمیایی و آنتی اکسیدانی نمونه ها به روشهای اسپکتوفوتومتری، ABTS و DPPH موردسنجش قرار گرفتند. نتایج اتنوفارماکولوژیکی نشان داد در بیشتر مناطق از فراورده های بنفشه به عنوان ضد التهاب و ضد ویروس در درمان سرفه و سرماخوردگی کاربرد دارد. نتایج نشان داد ویژگی های رویشگاه روی تمامی اجزای عمکرد و صفات فیتوشیمیایی اندازه گیری شده، دارای اثر معنی داری بوده است به طوری که با افزایش ماده آلی و عناصرغذایی خاک میزان کلروفیل و وزن خشک اندام هوایی نمونه ها افزایش پیدا کرد. همچنین با افزایش ارتفاع میزان ترکیبات آنتی اکسیدانی با روش های ABTS و DPPH، فنل کل و فلاونوئیدکل در اندام هوایی افزایش پیدا کرد و نتایج تجزیه به مولفه های اصلی (PCA) نیز نتایج به دست آمده را تایید کرد. در کلاستربندی که براساس دو عامل اجزای عملکرد و فیتوشیمیایی انجام شد، مشخص شد در فاصله ۰/۲ اقلیدسی تجزیه کلاستر برای ویژگی های فیتوشیمیایی، به ۱۴ دسته و برای اجزای عملکرد به ۹ دسته تقسیم شدند. نتایج تجزیه خوشه ای نیز نشان داد که ویژگی های اقلیمی و ادافیکی رویشگاه اثر بسیار زیادی بر اجزای عملکرد و ویژگی های فیتوشیمیایی در گیاه بنفشه دارد که میتواند تعیین کننده الگوی مناسب کشت باشند.

آنتی اکسیدان, اتنوفارماکولوژی, بنفشه, توده رویشگاه, فلاونوئیدکل, فنل کل