عزیز مجیدی - بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران
غلامرضا خلیل زاده - بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،

به منظور بررسی تاثیر قارچ میکوریزا آربسکولار و هیومیک-فولویک اسید بر برخی از ویژگی های کمی و کیفی گندم دیم، تحقیقی در ایستگاه تحقیقات دیم خرم آباد مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی در سال های زراعی ۹۷-۱۳۹۶ و ۹۸-۱۳۹۷ اجرا گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار بود. عامل اول شامل مایه تلقیح جامد قارچ های میکوریزا آربسکولار در سه سطح (۱) شاهد (عدم تلقیح) (۲) بذر مال با گونهGlomus intraradices (GI) به میزان دو درصد (۳) بذر مال با ترکیب متشکل از سه گونه G.mosseae (GM) ، G.intraradices وG.etunicatum به میزان دو درصد، عامل دوم شامل هیومیک-فولویک اسید در دو سطح (۱) شاهد (عدم بذر مال) و (۲) بذر مال با غلظت پنج درصد هیومیک-فولویک اسید بودند. نتایج نشان داد که درصد کلونیزاسیون ریشه به طور معنی داری تحت تاثیر تیمارهای قارچ میکوریزا قرارگرفته و از ۹۸/۹ درصد در تیمار شاهد به ترتیب به ۵۷/۳۰ و ۷۱/۴۰ درصد در تیمارهای GI و GM افزایش یافت. با مصرف مایه تلقیح GM و GI، عملکرد دانه گندم به ترتیب ۲۶۹ و ۱۸۷ کیلوگرم در هکتار افزایش نشان داد (P≤۰.۰۵). کاربرد مایه تلقیح میکوریزا باعث افزایش محتوی پروتئین دانه و غلظت عناصر فسفر، روی و مس در دانه شد. کارایی تیمار GM در تمامی صفات مذکور بیشتر از تیمار GI بود (P≤۰.۰۵). بذر مال هیومیک-فولویک اسید، باعث افزایش عملکرد دانه به میزان ۱۱۰ کیلوگرم در هکتار، درصد کلونیزاسیون ریشه به میزان ۰۹/۳ درصد و غلظت فسفر دانه به میزان ۶۴/۲ درصد شد (P≤۰.۰۵). بنابراین، بذر مال کردن گندم با مایه تلقیح مرکب از سه گونه قارچ میکوریزا آربسکولار و هیومیک-فولویک اسید در شرایط انجام این آزمایش، سبب افزایش عملکرد و محتوی پروتئین دانه و غنی سازی آن با عناصر روی و فسفر می گردد.

بذر مال, عملکرد گندم دیم, غنی سازی زیستی, مایه تلقیح میکوریزا