محمد خسروشاهی - Research Institute of Forests and Range lands

یکی از راهکارهای اساسی برای کنترل و کاهش اثرات مخرب سیل، شناسایی مناطق سیل خیز در حوضه های آبخیز است. تا کنون روشهایی برای شناسایی مناطق مولد سیلاب معرفی شده است اما در سالهای اخیر برای بررسی وضعیت سیل خیزی حوضه های آبخیز بیشتر از روش "تکرار حذف انفرادی زیرحوضه (SSSE[۱])" استفاده شده است. در این روش سهم مشارکت زیرحوضه های سیل­خیز و اولویت بندی آنها با استفاده از تحلیل هیدروگراف سیل خروجی کل حوضه صورت می گیرد زیرا فرض بر این است که دبی سیل حداکثر در خروجی حوضه اتفاق می افتد. در مقاله حاضر ، روندیابی هیدروگراف زیرحوضه ها در شبکه آبراهه­های داخل و خروجی کل حوضه برای تعیین محل بالاترین دبی سیل تولید شده با استفاده از همین روش مد نظر قرار گرفته تا توجه کاربران روش (SSSE) را به این نکته جلب کند که بالاترین سیل تولید شده ممکن است نه در خروجی حوضه بلکه در داخل حوضه آبخیز روی دهد. از این رو برای شناسایی مناطق سیل خیز نباید همیشه از تحلیل هیدروگراف خروجی حوضه استفاده شود. بدین منظور حوزه آبخیز سمیش رود با وسعتی معادل۱۶۸۰کیلومتر مربع و گستره ارتفاعی ۱۲۰۰ تا ۲۵۰۰ متر، به ۲۸ زیرحوضه تقسیم شد. برای محاسبه خصوصیات فیزیکی زیرحوضه ها از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بهره گرفته شد. با استفاده از داده های ایستگاههای هواشناسی حوضه و مناطق همجوار هیتوگراف بارش های طراحی ۶ و ۱۲ ساعته با دوره بازگشت۲، ۲۰، ۵۰ و ۱۰۰ ساله بدست آمد. پس از اجرای مدل هیدرولوژی HMS، و روندیابی هیدروگراف دبی زیرحوضه ها تا خروجی حوضه نتایج شبیه سازی بارش – رواناب نشان داد که محل بالاترین دبی تولید شده در مناطق میانی حوضه (J-۵) بوده و فقط نیمی از زیرحوضه های مناطق بالادستی در بالاترین سیلاب حوضه مشارکت داشته اند. اولویت بندی زیرحوضه ها نشان داد که زیرحوضه B بیشترین مشارکت را در تولید سیل محل تلاقی شماره ۵ داشته و بعد از آن زیرحوضه های C و A و G۱ و H۱ قرار دارند. کمترین مشارکت از آن زیرحوضه M۲ بوده است .   [۱]Successive Single Subwatershed Elimination (SSSE)

flood prone areas, sub-watershed, spatial prioritization, basin, successive single sub-watershed elimination (SSSE), GIS., سیلاب, سیل خیزی, زیرحوضه, اولویت بندی, تکرار حذف انفرادی زیرحوضه, آبخیز