رضا سکوتی اسکوئی
داود نیک کامی
ابراهیم بروشکه

بهینه سازی الگوی کشت به منظور کاهش فرسایش خاک، مطالعه موردی: آبخیز قوشچی خطرات ناشی فرسایش خاک در حوزه های آبخیز از عمده ترین مشکلاتی است که به طور همه جانبه تعادل اکولوژیک آبخیزها را تحت تاثیر قرار داده است. این تحقیق با هدف تعیین سطح بهینه کاربری اراضی به منظور کاهش میزان فرسایش و افزایش درآمد ساکنان حوزه آبخیز قوشچی واقع در استان آذربایجان غربی انجام شد. ابتدا میزان درآمد ها و هزینه های کاربری های موجود با مطالعات میدانی محاسبه گردید. سپس خسارات ناشی از فرسایش با تبدیل میزان فرسایش خاک به سطح اراضی با کاربری مشخص و با عمق خاک معادل برآورد شد. برای سه گزینه مختلف شامل وضعیت فعلی کاربری ها بدون اعمال مدیریت اراضی، وضعیت فعلی کاربری ها با اعمال مدیریت اراضی و وضعیت استاندارد کاربری ها، مدل برنامه ریزی خطی چند هدفی به وسیله نرم افزار LINGO برقرار و بهینه سازی به روش سیمپلکس حل گردید. در نهایت مناسب ترین گزینه کاربری و مدیریت اراضی با مقایسه میزان فرسایش و سود در هر یک از گزینه ها تعیین و شرایط موجود و شرایط توصیه شده مقایسه گردید. نتایج نشان داد سطح کاربری های فعلی جهت کاهش میزان فرسایش و افزایش درآمد ساکنین حوزه مناسب نبوده و در شرایط بهینه باید تغییر کند. در شرایط بهینه سطح اراضی باغی از ۴۰۸ هکتار به ۵۰۷ هکتار، سطح اراضی مرتعی بدون تغییر، سطح اراضی کشت آبی از ۱۶۹ هکتار به ۱۳۶ هکتار و سطح اراضی دیم نیز از ۶۳۶ هکتار به ۵۷۰ هکتار تغییر می یابد. علاوه بر این نتایج نشان داد که در صورت بهینه سازی کاربری اراضی، میزان فرسایش خاک و سوددهی کل حوزه به ترتیب ۷۵/۰ درصد کاهش و ۶۸/۳ درصد افزایش، در صورت اعمال مدیریت اراضی ۲۷/۴۲ درصد کاهش و ۳۹/۲۱ درصد افزایش، و در شرایط استاندارد ۹۵/۶۰ درصد کاهش و ۲۰/۲۴ درصد افزایش می یابد. نتایج حاصل از تحلیل حساسیت نیز نشان داد که تغییر در سطح اراضی باغی و مرتعی، بیشترین تاثیر را در افزایش میزان سوددهی و کاهش فرسایش خاک حوزه آبخیز قوشچی دارد

linear programming, land management, soil erosion sensitivity analysis, profitability, : برنامه ریزی خطی, مدیریت اراضی, فرسایش خاک, تحلیل حساسیت, سود دهی.