مجتبی ولی زاده پیرکلومی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
مجتبی خوش روش - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
محمدعلی غلامی سفیدکوهی - دانشیار، گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

دسترسی به آب شیرین و با کیفیت یکی از مهم­ترین موضوعات مطرح برای انسان امروز است. داشتن منابع آب سالم پیش­نیازی ضروری برای حفظ کیفیت محیط­زیست و رشد و توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است. آب­های سطحی جاری یا رودخانه­ها از مهم­ترین منابع آب هستند که نقش مهمی در تامین آب موردنیاز فعالیت های مختلف مانند کشاورزی، صنعت، شرب و تولید برق دارند. در این پژوهش به ارزیابی کیفی رودخانه تجن در استان مازندران که به ­عنوان یکی از مهم ­ترین منبع تامین کننده­ آب در بخش ­های مختلف استان محسوب می­ شود، پرداخته شد و با استفاده از مدل شبیه ­سازی عددی کیفی (Qual۲kw)، بررسی روند تغییر پارامترهای کیفی آب نظیر اکسیژن محلول (DO)، اکسیژن­ خواهی بیولوژیکی (BOD)، اسیدیته (pH)، هدایت الکتریکی (EC)، نیترات (NO۳-) و فسفات (PO۴۳-) بررسی شد. بدین منظور میانگین داده­های موجود ماهانه از سال ۱۳۹۵-۱۳۸۵ در سه ایستگاه آب منطقه ­ای و محیط­ زیست در طول رودخانه به مدل وارد شد. واسنجی مدل بر اساس داده­های فصل کم آب (شهریور) و صحت­سنجی مدل بر اساس داده­های فصل پرآب ( آذر و بهمن) انجام شد. نتایج حاصل از شبیه ­سازی رودخانه تجن نشان داد که مدل کیفی Qual۲kw برآورد مناسبی از شرایط کیفی رودخانه ارائه می­دهد و این مدل توانست با دقت مناسب پارامترهای موردنظر را شبیه­ سازی کند. یافته­ ها نشان داد، علی­ رغم وجود منابع آلاینده نقطه­ ای و غیر نقطه­ای در مسیر رودخانه، عامل محدودکننده در تامین آب شرب و کشاورزی در پایین ­دست وجود ندارد. در کل مسیر رودخانه، کیفیت آب مناسب برای کشاورزی می­ باشد. تنها ایستگاه کردخیل به دلیل قرارگرفتن در پایین دست رودخانه در طبقه­ خوب و بقیه ایستگاه ­ها در طبقه­ عالی قرار دارند که قابل استفاده برای کشاورزی می­باشد. برای مصارف شرب پس از بررسی غلظت یون­ های موجود در بیشتر نمونه­های انتخابی در حد مطلوب بوده و در طبقه خوب و قابل قبول قرار گرفته­اند. حداکثر توان خودپالایی مربوط به حد فاصل پل تجن و کردخیل به میزان ۳۴۶/۷۴۸۵ تن در روز و حداقل آن مربوط به حد فاصل بین ریگ چشمه و پل تجن به میزان ۶۸۰۵/۱۰۲ تن در روز می­باشد.

خودپالایی, منابع آلاینده, آلودگی آب, شبیه سازی, نیترات