پترولوژی و ژئوشیمی توده گرانیتوئیدی سفیدسنگ (جنوب بیارجمند): شاهدی بر ماگماتیسم حاشیه قارهای در نئوپروتروزوئیک

توده گرانیتوئیدی سفیدسنگ با وسعت تقریبی ۵٣ کیلومترمربع در ۴٠ کیلومتری جنوب بیارجمند (جنوبشرق شاهرود در استان سمنان) واقع شده است. این توده به سن ۵۵۴ میلیون سال به درون مجموعه دگرگونی به سن نئوپروتروزوئیک نفوذ کرده است. طیف ترکیبی این توده سینوگرانیت، مونزوگرانیت و آلکالی فلدسپار گرانیت میباشد. تجزیه و تحلیل نمودارهای عناصر کمیاب این سنگها نشان میدهند که تفریق فلدسپار پتاسیم، بیوتیت، پلاژیوکلاز، آلانیت و زیرکن در تحول ماگمایی توده حائز اهمیت بوده است. با توجه به ناهنجارهای منفی Nb ،P ،Ti و غنی بودن نمونهها از عناصر نادر خاکی سبک و عناصر ناسازگاری نظیر Th ،Rb و U این سنگها دارای ماهیت آناتکسی هستند. شواهد صحرایی و پتروگرافی نظیر حضور آنکلاوهای متاپلیتی و فراوانی بیوتیت در آنها نیز نشان میدهند که این گرانیتها از ذوب بخشی سنگهای متاپلیتی- متاپسامیتی حاصل شدهاند و دارای ماهیت پرآلومین ضعیف نوع S رو ساب آلکالن میباشند. ولی ماهیت کوارتز و فلدسپاتی غالب سنگمادر سبب گردیده که کانیهای آلومینوسیلیکاته شاخص نظیر آندالوزیت و سیلمانیت در آنها دیده نشود اما در گنیسها گارنت دیده میشود. با توجه به نمودارهای تمایز محیط زمینساختی، این توده از نوع گرانیتوئیدهای حاشیه قارهای است که در اثر فرورانش لیتوسفر اقیانوسی به زیر لیتوسفر قارهای حاشیه شمالی ابر قاره گندوانا تشکیل شده است.

Keywords:

گرانیت نوع S , سفید سنگ , شاهرود , بیارجمند , نئوپروتروزوئیک