معصومه احمدی - استادیار، گروه معماری، دانشکده معماری، شهرسازی و هنر، دانشگاه ارومیه، ارومیه

دیدگاه های تعاملی در مکاتب روان شناسی بر این باورند که انسان با محیط ارتباط برقرار می نماید، در آن دخل و تصرف می کند و از آن تاثیر می پذیرد. یکی از رسالت های معماران، تلاش برای خلق محیطی است که با پرداختن به جنبه های انسانی طراحی، پیوندی قوی میان انسان و محیط اطرافش به وجود آورد که علاوه بر نیازهای عملکردی، پاسخگوی نیازهای روانی وی نیز باشد. بسیاری از الزامات فضایی این نیازها، جز با عرصه بندی محیط های زندگی قابل تامین نیستند. عرصه بندی محیط نیازمند سلسله مراتب فضایی، عملکردی و اجتماعی است که با مفهوم قلمرو ارتباط ناگسستنی دارد. تعریف قلمرو نقش اساسی در زندگی انسان دارد و این امکان را فراهم می کند که فضای اطراف خود را ساماندهی نموده و به آن هویت فردی یا جمعی دهد. بنابراین مفهوم قلمرو از جمله موارد مهمی است که طراح باید مدنظر قرار دهد و نحوه خلق آن را با زبان معماری به خوبی بداند. در این مقاله تلاش می گردد مفهوم قلمرو و اهمیت آن در تعریف کیفیت ارتباط انسان با محیط اطرافش، از طریق پرداختن به چیستی، ویژگی ها و عوامل شکل دهنده قلمرو تبیین گردد و در نهایت راهکارهایی برای تعریف این مفهوم در معماری مورد مداقه قرار گیرد.

روانشناسی محیط، قلمرو، امنیت فضایی، روابط اجتماعی، خلوت