معماری و نظام شهرهای اشکانی خارج از مرزهای ایران؛ در هم سرشته با هلنیسم اما مبدع و نوآور

با بر افتادن هخامنشیان و چیرگی سلوکیان بر ایران، هنر ملی ایران نخست دچار گسستگی شد، سپس به هنری که آن را می توان هنر یونانی- ایرانی خواند، انجامید. این هنر در مقایسه با هنر عصر پیشین خود (دوره هخامنشی) از پس ماندگی رنج برده و نوعی هنر شیوه گرایانه و التقاطی متاثر از فرهنگ هلنیستیک یونانی را عرضه نموده است. پارتیان برای ساختن شهرهای متعددی که امروز چیزی از آنها باقی نمانده، از اسلاف هخامنشی خود پیروی نکردند. روح یونانی بر تمام شهرهای پارتی مستولی بود و الگوهای رایج شهرهای سلوکی، مقبول حاکمان اشکانی بود؛ چه، بی ثباتی حاصل از جنگ های پیاپی و عدم پایستگی حاصل از ساختار ملوک الطوایفی پارت ها باعث می شد تا جنگ سالاران اشکانی در ساخت پادگانه های نظامی خود مدل های هندسی شهرهای سلوکی را برای دفاع بکار گیرند. این پایگاه های نظامی به مرور سبب ایجاد یا تکامل شمار زیادی از شهرهایی گردید که حاصل سیاست های نظامی و جنگ طلبانه شاهان اشکانی بود. اشکانیان در ساخت شهرها نخست از شیوه های هنر یونانی پیروی می کردند، اما پس از مدتی به هنر معماری به ویژه به معماری سنتی و ملی ایران تمایل نشان دادند. این مقاله توصیفی تاریخی از شهرهای اشکانی و نظام شهری حاکم بر آنها را با تاکید بر معماری ارائه داده و در این قلمرو بر شرایط حاکم بر شهرهای اشکانی خارج از قلمروی ایران امروزین پای می فشارد؛ نسا، هترا و دورا اروپوس شهرهایی هستند که در مطالعات تاریخی و جغرافیایی کمتر مورد کنکاش قرار گرفته اند.

Keywords:

معماری اشکانی , نسا , هترا , دورا اروپوس.