Zahra Pourshabanian - Ph.D. in Archaeology, Islamic Azad University, Tehran Science and Research Unit, Tehran, Iran.
MohaMmad Mortezai - Associate Professor, Department of Archeology of the Islamic Era, Archaeological Research Institute, Cultural Heritage and Tourism Research Institute (RICHT), Tehran, Iran
Haydeh Khamseh - Assistant Professor, Department of Archaeology, Islamic Azad University, Abhar Branch, Abhar, Iran.

معماری بومی و سنتی هر منطقه برگرفته از اقلیم و جغرافیای آن منطقه بوده است و مساجد به عنوان مهم ترین بنای ماندگار اسلام در شهرها و اقلیم های مختلف با حفظ ویژگی های منحصربه فرد خود متناسب با اقلیم هر منطقه در گذر زمان توسعه و دوام یافته اند. بقای ساختار مساجد تاریخی همدان نیز تحت تاثیر شاخص های اقلیمی منطقه بوده و اقلیم ساختار مساجد را طی سالیان متمادی تضمین نموده و امکان هم زیستی مسالمت آمیز معماری با محیط زیست و هم سازی آن را فراهم کرده است. بر این مبنا، این پرسش قابلیت طرح می یابد که خصوصیات اقلیمی تا چه میزان در فرآیند شکل یابی مساجد تاثیر داشته است؟ به عبارت دیگر، عوامل اقلیمی تا چه اندازه در ایجاد اشکال و فرم های مشابه در ساختمان مساجد همدان موثر واقع شده اند؟ هدف از انجام پژوهش آن است تا با اتکا به منابع مطالعاتی و بررسی های میدانی، شاخص های اقلیمی همدان را در ساختار مساجد بازشناسی کرده تا زمینه پاسخ گویی به پرسش های مذکور فراهم گردد. با توجه به آن که کیفیت الگوی ساختاری و مصالح مورد استفاده در مساجد شهر همدان، با توجه به اقلیم کوهپایه ای مرتفع منطقه، دارای مشابهت های فراوان با یکدیگر است، و طراحی هم سان با اقلیم در اکثر مساجد این منطقه همانند سایر شهرهای اقلیم کوهپایه ای مرتفع و کوهستانی رعایت شده است؛ در نتیجه با مطالعه و تطبیق معماری و اقلیم می توان میزان تبعیت از اقلیم در معماری این سازه های ارزشمند را دریافت. به منظور شناخت معماری مساجد تاریخی شهر همدان، کلیه داده های اسنادی، کتابخانه ای و میدانی در نگاهی جامع بررسی شده تا تاثیرات اقلیم در ساختار معماری مساجد نمایان شود.

Mountainous Region, Hamedan, Architecture, Mosques., اقلیم کوهستانی, همدان, معماری, مساجد.