muhammad-Amin Saadatmehr - Ph.D. student in Archeology, Faculty of Art and Architecture, Mazandaran University, Babolsar, Iran.
Hasan Basafa - Associate Professor, Department of Archeology, Faculty of Literature and Humanities, Neishabour University, Neishabour, Iran.
Hamid-Reza Sanaei - Assistant Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, Faculty of Theology and Islamic Studies, Ferdowsi University, Mashhad, Iran.
Mohsen Momeni - Assistant Professor of History, Faculty of Literature and Humanities, Urmia University, Urmia, Iran.

خراسان در دوره سلجوقیان ازمنظر اجتماعی و اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار بود و با به قدرت رسیدن «سلطان سنجر» (۵۵۲-۵۱۱ ه‍.ق.) نیز به هسته سیاسی امپراتوری سلجوقی بدل گشت. با حمله غزها (۵۴۸ ه‍.ق.) و به اسارت درآمدن سلطان سنجر اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خراسان دچار آشفتگی گردید. محوطه قهوه خانه سنگی برزنون نیز متعلق به دوره سلجوقی بوده و با پیدا شدن سکه ای طلایی از سلطان سنجر (ضرب شده در نیشابور به سال ۵۵۱ ه‍.ق.) در لایه های سطحی آن، احتمال آن می رود که در کشاکش این حملات رو به ویرانی گذاشته باشد. به واسطه چنین هرج ومرج گسترده ای، متون تاریخی اطلاعات پراکنده و متفاوتی درباره این واقعه تاریخی دارند؛ پس با در اختیار داشتن چنین سکه ای، علم سکه شناسی با تکیه بر علوم باستان شناسی و تاریخ می تواند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار محققین قرار دهد. پس پایه و مایه اصلی این مقاله را سکه مکشوف از محوطه قهوه خانه سنگی و نمونه نسبتا مشابهی از آن (احتمالا ضرب شده در نیشابور به سال ۵۵۱ ه‍.ق.)، تشکیل می دهد. پرسش های اصلی این پژوهش عبارتنداز: ۱. چگونه می توان با استفاده از این سکه و نمونه مشابه آن بخشی از تاریخ آن عصر را بازسازی نمود؟ ۲. با توجه به شرایط حاکم زمانی و عوامل تاثیرگذار، سکه های مورد بحث توسط چه کسی و با چه هدفی به ضرب رسیده اند؟ این مقاله بر آن است تا علاوه بر معرفی این سکه های شاخص، به بازسازی و مشخص ساختن علل برخی از حوادث با همراهی داده های سکه شناختی در کنار متون تاریخی بپردازد. در نتیجه مشخص گردید سکه های مورد مطالعه پس از آزادی سلطان سنجر از اسارت و به نام او، توسط «موید آی ابه»، در جهت مقابله نمودن با اتحاد «سلطان محمود» (دوره اول حکومت ۵۵۱-۵۴۸ ه‍.ق.) و «آتسز خوارزمشاه» (۵۵۱-۵۲۱ ه‍.ق.) و کسب مشروعیت لازم برای بقای قدرت و حکومتش در جایگاه امیر تابع سلطان سنجر، در نیشابور و حتی بخش هایی از خراسان ضرب شده باشد.

Sultan Sanjar, Neyshabur, Oghuz invasion, Numismatics, Qahve Khane Sangi. ​​​​​​, سلطان سنجر, نیشابور, حمله غز, سکه شناسی, محوطه قهوه خانه سنگی