Mehdi Karimi Mansoob - M.A. in Archaeology, Department of Archaeology, Institute of Literature and Humanities, Azad University Central Tehran Branch, Tehran, Iran.
Yaghub Mohammadifar - Professor, Department of Archaeology, Institute of Art and Architecture, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran.

دو گونه شاخص از داده های فرهنگی مربوط به نواحی شرقی زاگرس مرکزی، سفال خاکستری یانیقی مربوط به عصر مفرغ قدیم (هزاره سوم قبل ازمیلاد) و سفال خاکستری عصر آهن (هزاره دوم و اول قبل ازمیلاد) هستند که شناسایی، بررسی و بازسازی تکنیک پخت این دو گونه سفال در پژوهش پیش رو، مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت. هدف اصلی پژوهش، بازسازی شرایط مشابه پخت این دو گونه بوده که با استفاده از روش های باستان شناسی تجربی و بازسازی عملی و کوره های سنتی محقق گردیده است.  پرسش های پژوهش عبارتنداز: ۱. سفال خاکستری به واسطه قرار گرفتن در معرض حرارت مستقیم  به سفال خاکستری تبدیل شده یا  این که در فرآیند پخت و احیاء به سفال خاکستری تبدیل می شود؟ ۲. مهم ترین عامل تفاوت دو نوع سفال خاکستری عصر مفرغ و عصر آهن در چیست؟ در این مسیر با تکیه بر داده های باستانی و مقایسه آن با نمونه های بازسازی شده، به شباهت ها و تفاوت های تکنیکی موجود پرداخته شده است؛ سپس، به بازسازی ۲ نمونه از هر یک سفال های خاکستری عصر مفرغ و عصر آهن مبادرت ورزیده و نمونه هایی تولید شده و با بازسازی کوره هایی سنتی که از امکانات امروزی آزمایشگاهی و وسایل دقیق اندازه گیری دما بهره می برد، در معرض حرارت قرار گرفته و در فرآیند پخت و احیاء مورد آزمون و خطا قرار گرفته اند. با نتایج حاصله از آزمون خطای روش مذبور، در انتها می توان چنین نتیجه گرفت که پخت به روش احیاء و رنگ خاکستری حاصله، مهم ترین شاخصه مشترک تفاوت سفال خاکستری با دیگر گونه هاست. نوع تکنیک پخت و معماری ساختمان کوره، مهم ترین عامل در تفاوت دو نوع سفال خاکستری عصر مفرغ و عصر آهن است. آن چه مسلم است، با تکامل ساختمان کوره ها، حرارت تولید شده از حدود ۷۰۰ درجه سانتی گراد در سفال خاکستری یانیقی عصر مفرغ، به حدود ۱۰۰۰درجه سانتی گراد، در نمونه های عصر آهنی افزایش یافته و باعث بالاتر رفتن کیفیت پخت و همچنین، احیای مناسب و کامل سفالینه ها شده است. مقایسه عملی نمونه های بازسازی شده، انطباق کامل مشخصات آن ها را، با نمونه های باستانی (تپه پیسا، تپه توشمالان و تپه احمدآباد) نشان داده و هم چنین از راز تولید این دو گونه شاخص سفال خاکستری پرده برداشته است.

Eastern Zagros Central Regions, Bronze Age Pottery, Iron Age Gray Pottery, Experimental Archeology, Kiln, Firing and Reduction., شرق زاگرس مرکزی, سفال خاکستری عصر مفرغ, سفال خاکستری عصر آهن, باستان شناسی تجربی, کوره, پخت و احیاء.