بهجت تاج الدین - دانشیار موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی- کرج.

سبزیجاتی که با ریشه یا غده از خاک بیرون آورده می ­شوند مثل سبزیجات برگی چون اسفناج، سبزیجات ریشه­ ای مانند تربچه، چغندر، سیب ­زمینی و غیره، به هنگام برداشت، مقدار قابل توجهی گاه تا ۲۰ درصد وزن محصول، خاک از مزرعه خارج می­ کنند. این خاک خارج شده را می­توان به نوعی فرسایش تلقی کرد چرا که از محل خارج شده و دیگر به آنجا بر نمی­ گردد. خاک خارج شده همراه محصول وارد فرآیند حمل بار تا مراکز فروش شده و در نتیجه هزینه اضافه برای حمل پرداخت می­گردد. از طرف دیگر، این مقدار خاک بعدها خود به زباله شهری تبدیل می ­شود و در نهایت به هنگام مصرف، بمنظور زدودن خاک از محصول، آب بیشتری برای شستشو صرف شده و همراه با خاک، روانه فاضلاب می­ گردد. یک راه مناسب برای جلوگیری از بروز این مشکلات، اجرای پاکسازی اولیه و بسته ­بندی محصولات کشاورزی در مزرعه است. به رغم پیشرفت­ های زیاد در سطح جهان، استفاده از ماشین ­آلات پاکسازی محصولات پس از برداشت در ایران در مراحل اولیه است و نیاز به ترویج آن احساس می­ شود. در این مقاله، ابتدا جدیدترین منابع مقدار هدررفت خاک همراه با برداشت تعدادی از محصولات مهم تشریح می ­گردد و در نهایت، نشان داده می شود که با اجرای پاکسازی اولیه و بسته ­بندی محصولات کشاورزی در مزرعه، به دلیل پاکسازی و شستشوی محصول و بسته ­بندی آن در محل تولید، می­توان از اتلاف خاک جلوگیری کرد، تولید زباله را کاهش داد، هزینه حمل و نقل را کاست، حافظ محیط­زیست بود و به علت شستشوی محصول در شرایط تولید انبوه از مصرف آب بیشتر و اتلاف آن در مراحل بعدی از جمله در منازل، جلوگیری کرد.

پاکسازی اولیه, مزرعه, فرسایش برداشت