ناهید محبی - دانشجوی دکتری گروه تخصصی مدیریت محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
جعفر نوری - گروه بهداشت محیط، دانشکده بهداشت عمومی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران. (مسوول مکاتبات)
نعمت اله خراسانی - دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
برهان ریاضی - گروه تخصصی مدیریت محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

زمینه و هدف: علیرغم ارزش های قابل ملاحظه هیدرولوژیکی و خدمات ارزشمند تالاب ها، امروزه بهره برداری نامعقول منجر به نابودی آن ها شده است. طبق رهنمودهای کنوانسیون رامسر، بهره برداری عاقلانه و رویکرد زیست بومی راه حل این مسئله می باشد. هدف اصلی مطالعه حاضر ارایه راهبردهای پایداری برای بهبود و احیای تالاب بوجاق به عنوان نمونه موردی است.  روش بررسی: فرایند ارزیابی و محاسبه ریسک اکولوژیک با ضریب ریسک انجام شد. برای نمایش توزیع مکانی عوامل تهدید با سامانه اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. به منظور تعیین راهبردهای تالاب متناسب با شاخص های توسعه پایدار از مدل پتانسیل عملکرد تالاب استفاده شد. یافته ها: تخلیه زباله و فاضلاب، نفوذ زهاب کشاورزی، پرورش ماهی، ماهیگیری و شکار غیر قانونی، قایق رانی و تفرج برنامه ریزی نشده مهمترین عوامل تهدید کننده تالاب بودند و بیشتر در ساحل تالاب و کناره رودخانه سفیدرود تجمع داشتند. ارزیابی ریسک اکولوژیک برای قورباغه و وزغ انجام شد که در ابتدای هرم غذایی و مقاوم در برابر تنش های محیطی هستند، از میان مواد تنش زا، برای کادمیوم، مس به دو صورت محلول یا تجمع در رسوبات و حشره کش ها، امتیاز بالاتر از یک به معنی سطح ریسک خیلی زیاد ارزیابی شد. نظر به پتانسیل های عملکردی تالاب، در نهایت راهبردهای کلیدی «حفاظت»، «بهره برداری خردمندانه» و «مشارکت مردمی» برای بهبود و احیای تالاب تعیین شد. بحث و نتیجه گیری: تعاملات تقویت کننده تالاب بوجاق نیازهای اساسی انسان، گردشگری پایدار، کاهش اثرات و حفظ محیط زیست است. با مدیریت منعطف و خلاقیت می توان فعالیت های فعلی را سازگار نمود و با مشارکت مردمی عوامل ناسازگار را به تدریج حذف نمود.

ارزیابی ریسک اکولوژیک, رویکرد زیست بومی, بهره برداری خردمندانه, تالاب بوجاق