محسن درخش - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه محیط زیست، دانشکده علوم پایه، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
سهیل سبحان اردکانی - استاد گروه محیط زیست، دانشکده علوم پایه، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

زمینه و هدف: با توجه به پیامدهای توسعه شهری از جمله تغییر و تخریب محیط زیست و تغییر در ساختار فیزیکی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی شهرها، پیش­بینی و مدل­سازی الگوهای گسترش و تغییرات فیزیکی شهرها طی بازه های زمانی مختلف می­تواند در راستای دست یابی به توسعه پایدار شهری و فراهم کردن اطلاعات جامع برای مدیران و برنامه­ریزان شهری از اهمیتی بسزا برخوردار باشد. لذا، این مطالعه با هدف شبیه­سازی روند گسترش شهر گچساران با استفاده از مدل سلول­های خودکار (CA) برای سال ۲۰۴۴ میلادی با در نظر گرفتن روند توسعه شهر طی سال های ۱۹۷۲ تا ۲۰۱۵ انجام یافت. روش بررسی: در این پژوهش توصیفی، با استفاده از تصاویر ماهواره لندست و سنجنده های MSS ۱۹۷۲،TM ۱۹۸۶، ETM+ ۱۹۹۹ و OLI ۲۰۱۵ نقشه­ها و روند تغییرات کاربری اراضی طی دوره های زمانی مورد مطالعه استخراج شد. یافته ها: نتایج بیان گر رشد فزاینده کاربری شهری طی زمان به ویژه در نیمه شمالی شهر و کاهش کاربری طبیعی و بوم شناختی و به ویژه اراضی کشاورزی و مرتعی بود. همچنین مشخص شد که روند گسترش و توسعه شهر گچساران در طی دوره ۱۹۷۲ تا ۲۰۱۵ از الگویی مناسب تبعیت نکرده و از این رو به ویژه در قسمت غربی رشد ناموزون شهر نمایان است. از طرفی مطابق پیش بینی خروجی مدل، در سال ۲۰۴۴، در حدود %۷۰ وسعت منطقه مورد مطالعه را کاربری شهری به خود اختصاص خواهد داد. بحث و نتیجه گیری: با استناد به یافته های پژوهش می توان اذعان داشت که مدل سلول­های خودکار از دقت قابل قبول برای پیش بینی و شبیه سازی روند توسعه شهری برخوردار است و می تواند به طور موثر برای مطالعه پویایی شهری و به ویژه در شهرهایی با رشد سریع مورد استفاده قرار گیرد.

توسعه شهری, کاربری اراضی, مدل سلول های خودکار, ضریب کاپا, گچساران