مهسا محمدزاده - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان
فروزان قاسمیان رودسری - استادیار گروه زیست شناسی، دانشکده علوم دانشگاه زنجان
اکبر حسنی - استادیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان
عباسعلی زمانی - استادیار گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان

زمینه و هدف: آنتی­بیوتیک­های حوزه دام و طیور به­طور گسترده­ای در ایران و سایر نقاط جهان برای مقابله با بیماری­های دام و طیور و به دلیل افزایش تقاضا برای گوشت و لبنیات در جامعه مورد استفاده قرار می­گیرند. بخش عمده­ی این آنتی­بیوتیک­ها توسط ادرار و مدفوع دام و طیور دفع شده و این فضولات به عنوان کود دامی توسط کشاورزان در مزراع و باغات استفاده می­شوند. این روند، نگرانی­هایی را در مورد انتشار آنتی­بیوتیک­ها در محیط زیست ایجاد نموده است. افزایش غلظت این ترکیبات در محیط­های کشاورزی ممکن است منجر به بروز باکتری­ها و ژن­های مقاوم به آنتی­بیوتیک شود و در نهایت روی سلامت خاک، گیاه و انسان تاثیرگذار باشد. روش بررسی: در این مقاله به طور خلاصه مقدار مصرف آنتی­بیوتیک در جهان و ایران، راه­های انتشار آن در محیط زیست توسط کودهای دام و طیور، تاثیر آن بر جامعه میکروبی خاک، تجمع آنتی­بیوتیک­ها در اندام­های خوراکی گیاهان و تاثیر آن بر سلامت جوامع انسانی مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین تاثیر کمپوست نمودن کودهای دام و طیور قبل از ورود آن به مزراع و باغات به عنوان یک راهکار نسبتا مناسب برای جلوگیری از ورود این ترکیبات به خاک نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت شکاف­های تحقیقاتی موجود و پیشنهاداتی جهت فهم دقیق­تر این موضوع در کشور ایران بیان شده است. یافته­ها: اغلب آنتی­بیوتیک­های دامی که به زمین­های کشاورزی اضافه می­شوند، توسط ریشه گیاهان قابل جذب هستند. این موضوع منجر به تجمع زیستی آنها در بافت­های گیاهی و ایجاد سمیت برای گیاهان می­شود. نوع تیمارهایی که قبل از ورود کود دامی به مزرعه انجام می­شود، تعیین کننده غلظت نهایی آنتی­بیوتیک وارد شده به محیط زیست می­باشد. بحث و نتیجه­گیری: شکاف­های تحقیقاتی قابل توجهی در زمین انتشار آنتی بیوتیکها در محیط زیست وجود دارد. در کشور ایران باید غلظت انواع آنتی­بیوتیک­ها در کود دامی و طیور و همچنین سرنوشت آنها در خاک، گیاه و انسان مورد بررسی قرار گیرد.

آنتی بیوتیک های دام و طیور, خاک کشاورزی, کود حیوانی, مقاومت آنتی بیوتیکی