محمد اسکندری ثانی - دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه بیرجند،
مرتضی اسمعیل نژاد - دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه بیرجند،
ابراهیم رضائی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس

ارزیابی پویش درازمدت جامعه تحت تاثیر نهادهای رسمی و غیررسمی، در حوزه اخلاق و فرهنگ زیست محیطی راهی برای سنجش توسعه پایدار شهری و منطقه­ای قلمداد می­شود. بر این منوال در طرح­ریزی بسیاری از برنامه­های پایداری، حوزه فرهنگ و گرایش­های حاکم بر جامعه از ضروریات طرح ها و برنامه هاست. این پژوهش به ارزیابی عوامل موثر بر نگرش­ها و رفتارهای مثبت زیست­محیطی شهروندان بیرجندی پرداخته است. نوع تحقیق کاربری و روش آن توصیفی تحلیلی است. سه شاخص آگاهی زیست­محیطی؛ نگرش زیست­محیطی و رفتار زیست­محیطی افراد مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آماری تحقیق نیز افراد بالای ۱۸ سال سن در شهر بیرجند، که به شیوه ترکیبی احتمالی–طبقه­ای و تعداد ۵۰ عدد پرسشنامه در محلات هفت گانه شهر بیرجند تکمیل گردیده است. در این تحقیق حدود ۹ فرضیه مورد آزمون واقع شده و نقش عواملی چون جنس، سن، سطح تحصیلات، نوع تحصیلات، نزدیکی با طبیعت، محل تولد، پایگاه اقتصادی - اجتماعی و غیره در فرهنگ زیست­محیطی افراد سنجیده شده اند. نتایج حاصل از این تحقیق همگی این نکته را مجددا یادآور می­شود که همه افراد علاقه­مند به آموزش و دوستدار طبیعت هستند؛ لیکن به دلیل عدم توجه به مسئله فرهنگ­سازی و عدم بهره­گیری از روش­های جذاب و نوین آموزش از طبیعت به نام حفاظت فاصله گرفته و در مواقعی آن را مورد تخریب نیز قرار می­دهند. بطور خلاصه حاصل این پژوهش نشان داد که سن بالاتر؛ نزدیکی بیشتر با طبیعت، محل تولد؛ پایگاه اقتصادی اجتماعی افراد؛ سطح تحصیلات و آگاهی­های زیست­محیطی بیشتر افراد موجب ایجاد نوعی فرهنگ زیست­محیطی ناخودآگاه می­گردد.

محیط زیست, فرهنگ, رفتار زیست­محیطی, شهر بیرجند