کیومرث سفیدی - دانشیار گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل
سید محمد معین صادقی - دکتری جنگل شناسی و اکولوژی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج

ارزیابی سطح تنوع و ارزش اکولوژیک زیستگاه های خرد، شاخصی برای ارزیابی تنوع زیستی در بوم سازگان های جنگلی است. این پژوهش باهدف ارزیابی سطح تنوع و ارزش اکولوژیک زیستگاه های خرد در جنگل های راش در پارسل ۴۳۵ طرح شیرقلاع در شرق استان گیلان انجام شد. به این منظور، سه قطعه نمونه یک هکتاری انتخاب شد و در هر قطعه نمونه تمامی درختان زنده و خشک سرپا به منظور بررسی وجود هر یک از زیستگاه های خرد بررسی و مشخصه های آن ها شامل قطر برابرسینه، ارتفاع درخت، تعداد و نوع زیستگاه خرد ثبت شد. برای تحلیل وضعیت تنوع زیستگاه های خرد، شاخص های تنوع آلفا، بتا و گاما، شاخص غنای مارگالف، شاخص های تنوع شانون-وینر و سیمپسون و شاخص یکنواختی پیلو محاسبه شد. درمجموع تعداد ۱۴۷ زیستگاه خرد بر روی ۸۷ درخت زیستگاهی (معادل ۲/۲۴ زیستگاه خرد به ازا هر یک صد اصله درخت سرپا) شناسایی شد. حفره های دارکوب فراوان ترین و میکروسویل، کمیاب ترین زیستگاه خرد بودند. درختان دارای حفره شامل حفره های دارکوب، حفره های روی تنه، حفره های شاخه های اصلی و حفره های روی گورچه بیش از نیمی از کل زیستگاه های خرد را به خود اختصاص دادند (۵۳ درصد) که اغلب بر روی درختان زنده (۶/۶۸ درصد) از گونه راش شرقی (۳/۷۷ درصد) مشاهده می شوند. میانگین تنوع آلفا، بتا و گاما به ترتیب ۹۹/۱، ۶۳/۵ و ۱۱ به دست آمد. مقدار شاخص ارزش اکولوژیک زیستگاه، ۲/۱۳ محاسبه شد و فراوان ترین آن در کلاسه ۱۰-۲۰ سانتی متر مشاهده شد. در یک جمع بندی می توان بیان کرد که حفظ و نگهداری درختان زیستگاهی قطورتر از یک متر به منظور تامین زیستگاه خرد و حفظ تنوع زیستی در جنگل ها توصیه می شود.

آشیانه, تنوع زیستی, جنگل شناسی همگام با طبیعت, حفره دارکوب, شکاف تنه ای