امیرحسین حلبیان - دانشیار، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. (مسوول مکاتبات)
مهران شبانکاری - دکتری اقلیم شناسی،گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، ایران.

قرن ۲۱ چالش­های زیادی را در پیش رو دارد که مقوله­های محیط زیستی چون تخریب جنگل­ها و تالاب­ها و پیامدهای آن(سیل، خشک­سالی و گرد و غبارها) از مهم­ترین این چالش­ها بشمار می­آیند. تالاب­های بین النهرین به عنوان بزرگ­ترین اکوسیستم آبی خاورمیانه، به صورت حوضه­ی اگزورئیک در جنوب عراق و بخش کوچکی از جنوب غربی ایران قرار گرفته­اند. این تالاب­ها به دلیل وسعت زیاد، پایداری رطوبتی و هم­جواری با رودخانه های دایمی، یکی از پویاترین زیست بوم­های آب شیرین جهان را در مقیاس محلی- منطقه­ای بوجود آورده­اند. این زیست­بومها با توانمندی­های هیدرواقلیمی- اکولوژیکی بسیار ارزش­مند، نقش و جایگاه بسیار مهمی در پالایش محیطی و حیات اقتصادی منطقه دارند. تغییرات کمی و کیفی ناشی از فرآیندهای نامطلوب انسانی- طبیعی در دهه­های اخیر تاثیرات مهمی بر ساختار و کارکرد این مجموعه گذاشته است و نقش تالاب­ها را از تثبیت ریزگردها و پالایش محیطی به خاستگاه و کانون گرد و غبار منطقه­ای تغییر داده است. این پژوهش با روش آماری، تحلیلی- اسنادی،روند فروسایی و ناپایداری تالاب­های بین النهرین را به عنوان یکی از علل افزایش گرد و غبار در ایران زمین مورد بررسی قرار می­دهد. نتایج نشان داد که تالاب­ها تغییرات تدریجی و ناگهانی متعددی را تجربه کرده­اند. مهم­ترین عوامل موثر بر این تغییرات عبارتند از: تغییرات هیدرواقلیمی، توسعه امور زیربنایی(سدسازی، زهکشی و ....)تهدیدهای محیطی(تنش­های سیاسی و نظامی، خشک­سالی و .....) و انواع آلاینده­های انسانی(کشاورزی، صنعتی، خانگی) که در مدیریت و برنامه­ریزی هیدروپلیتیک محلی- منطقه­ای، جهت بهسازی و پایداری محیطی تالاب­ها و بالطبع کاهش رخداد پدیده گرد و غبار باید لحاظ شوند. این پژوهش نشان داد که تصاویر ماهواره­ای توانایی آشکارسازی و توصیف تغییرات زمانی- مکانی تالاب­های بین­النهرین را دارند.

تالاب, بین النهرین, زیست بوم, گرد و غبار, تغییرات, تصاویر ماهواره ای