حجت اله رحیمی - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه یزد

پژوهش حاضر تیپولوژی مناسبات و همبستگی های کارکردی-فضایی نیروهای فعال (دولت، بازار و جامعه مدنی) در سیستم مناطق کلانشهری را با محوریت مفهوم فراحکمروایی چندسطحی تبیین می کند. این تیپولوژی که بر اساس ساختار منافع حاصل از الگوهای رقابت و همکاری نیروهای اجتماعی در فرایند تامین و تولید کالاهای مورد نیاز جامعه کلانشهری تنظیم شده است، به نهادهای فراحکمروایی کلانشهری کمک می-کند فرایند گفتگو و تفکر انتقادی را میان بازیگران کلیدی و در مواجهه با مسائل منطقه کلانشهری به نحو کارآمدتری راهبری و تسهیل کنند، زیرا تسهیل فرایندهای گفتگو تابع شناسایی و فهم ساختار منافع بازیگران مشارکت کننده در گفتگو است. براساس این تیپولوژی، مناسبات کارکردی-فضایی میان نیروهای فعال در یک منطقه براساس چهار الگوی زیر قابل تبیین هستند: ۱) الگوی همکاری ارگانیک؛ ۲) الگوی همکاری اتمیک؛ ۳) الگوی رقابت همکارانه؛ ۴) الگوی رقابت خصمانه و تخریب گر. الگوی همکاری ارگانیک به نوعی از مناسبات کارکردی-فضایی میان بازیگران اجتماعی گفته می شود که دو یا چند موسسه اقتصادی یا قلمرو سیاسی در فرایند تولید یک کالای واحد با یکدیگر مشارکت مستقیم داشته باشند و هر یک از آن ها بخشی از این فرایند را مستقیما به عهده داشته باشد. در الگوی همکاری اتمیک دو یا چند بازیگر منابع خود را در فرایند تولید و تامین یک کالای واحد به اشتراک می گذارند ولی هر یک از آن ها به صورت مستقل از دیگری، اقدام به تولید بخشی از یک کالای واحد را می کنند که به دو یا چند بخش مشابه تقسیم شده است. در الگوی رقابت همکارانه دو بازیگر تصمیم به همکاری در زمینه اشتراک منابع تولید می کنند، اما برخلاف الگوی همکاری اتمیک، عامل رقابت شالوده اصلی تنظیم تعاملات میان بازیگران همکار در این الگو است. الگوی رقابت خصمانه هنگامی شکل می گیرد که فعالیت یک بازیگر در زمینه تولید یک کالا به زیان بازیگران دیگری که همان کالا را تولید می کنند، جهت گیری می کند.

همکاری، رقابت، فراحکمروایی چندسطحی، مناطق کلانشهری