محمد حسین قبادی - ۱- دانشیار گروه زمین شناسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان
یزدان محبی حسن­ آبادی - عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور اسدآباد، همدان
یاسین عبدی­ لر - دانشجوی دکتری زمین شناسی مهندسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان

در این پژوهش شرایط زمین شناختی و نحوه گسترش پدیده های ژئوموفولوژیکی کارست سطحی و زیر سطحی در محل غارهای علی صدر و کتله خور بررسی و با انجام مطالعات سنگ شناختی و تعیین خصوصیات فیزیکی، عوامل موثر در نحوه تشکیل غارهای مذکور با هم مقایسه شده است. منطقه غار علی صدر از نظر زمین ساختی در محدوده پرتحرک ترین پهنه ساختاری ایران یعنی زون سنندج - سیرجان است و منطقه غار کتله خور از نظر زمین ساختی در بخش شمال غرب ایران مرکزی جای گرفته است. غار علی صدر درون توده سنگ های آهکی متعلق به دوره ژوراسیک شکل گرفته و غار کتله خور درون توده سنگ های آهکی معادل سازند قم تشکیل شده است.  بر اساس بازدیدهای صحرایی، پدیده های ژئومورفولوژی سطحی کارست در منطقه غار علی صدر به چند چشمه و غار کوچک محدود می شود، ولی در زیر سطح آن کارست کاملا گسترش یافته است. در منطقه غار کتله خور پدیده های ژئومورفولوژیک کارست هم در سطح و هم و در زیر سطح کاملا گسترش یافته است. در محدوده غار علی صدر وجود چشمه های با آبدهی کم از عدم توسعه آبخوان کارستی حکایت می کند، که این پدیده با کمبود آثار کارستی سطحی هم خوانی دارد. چشمه های موجود در محدوده غار کتله خور نسبت به چشمه های جاری در اطراف غار علی صدر آبدهی بیشتری دارند. این موضوع می تواند به توسعه آبخوان­های کارستی دلالت داشته باشد. با توجه به مطالعه ی مقاطع نازک سنگ، سنگ­های آهکی محدوده غار علی صدر به طور عمده از کلسیت متبلور تشکیل شده و می توان آنها را مرمر ضعیف نامگذاری نمود. ولی سنگ­های آهکی  محدوده غار کتله خور بایومیکرایت وکستون (Biomicrite wackestone) هستند. نتایج آزمایش هایXRF  و XRD نشان می دهد که نمونه های سنگ مربوط به هر دو غار از لحاظ ترکیب شیمیایی و کانی شناختی شباهت زیادی به هم دارند. با توجه به نتایج آزمایش­های تعیین خصوصیات فیزیکی، درصد جذب آب و تخلخل نمونه های سنگ منطقه غار کتله خور نسبت به نمونه­های سنگ منطقه غار علی صدر بیشتر است. بر اساس نتایج این پژوهش غار علی صدر درونزاد(Hypogenic)   بوده و حاصل صعود و فعالیت آب های هیدروترمال ژرف می باشد در حالی که غار کتله خور برونزاد(Epigenic)  بوده و حاصل فعالیت آب های نفوذی است.

غار, علی صدر, کتله خور, کارست, محلول های هیدروترمال, ژئومورفولوژی