محمد حسن زاده نفوتی - دانشجوی دکتری آبخیزداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
سادات فیض نیا - دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران
حسن احمدی - دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران
حمیدرضا پیروان - پژوهشکده تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری کشور
جعفر غیومیان - پژوهشکده تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری کشور

واحدهای مارنی بیشترین رسوبات را در بین واحدهای سنگ شناسی در حوضه های آبخیز تولید می نمایند. این خاصیت مارن ها در کاهش عمر مفید سدها، خسارات به تاسیسات برق آبی، سیل گیری، رسوبگذاری کانال های آبرسانی، مرگ و میر آبزیان و… نقش بسزایی دارند. از این رو شناخت ویزگی­های موثر در فرسایش پذیری مارن ها و طبقه بندی آنها می­تواند در الویت بندی آنها برای اقدامات و اتخاذ روش اصلاحی کمک شایانی نماید. در این تحقیق، برای مقایسه واحدهای مارنی حوضه آبخیز ایوانکی از نظر فرسایش پذیری و تولید رسوب، از یک باران ساز قابل حمل در صحرا استفاده گردید. مقادیر رواناب و رسوب هر یک از واحدهای مارنی(در۳ تکرار) اندازه گیری شد. سپس با استفاده از روش آماری به کمک رگرسیون خطی چند متغیره، بین ویژگی­های فیزیکوشیمیایی مارن ها (متغیرهای مستقل) و میزان رسوبدهی آنها (متغیر وابسته) رابطه برقرار شد. در این ارتباط، ویژگی­هایی مانند EC, SAR وK  به ترتیب ۸۹، ۵/۳ و۵/۱درصد تغییرات رسوب تولید شده را در واحدهای مختلف مارنی توجیه نمودند. آنالیز تجزیه واریانس داده های رسوب، مارن ها را به چهار گروه A (شامل واحد OLs)،  B(شامل واحد M۳)، C (شامل واحدهای M۲ , M۱) و D (شامل واحدهای O-M , OLg) تقسیم نمود که میزان فرسایش پذیری و تولید رسوب به ترتیب از گروه A تا D کاهش می یابد. سپس ویژگی­های فیزیکوشیمیایی این چهار گروه، مورد تجزیه واریانس قرار گرفته و ویژگی­های  Cl, Na, K, EC, SAR در این چهار گروه در سطح ۰۵/۰، ۰۱/۰ و ۰۰۱/۰ دارای اختلاف معنی داری هستند. مقادیر متوسط تولید رسوب واحد های مختلف مارنی از طریق باران ساز نشان داد که واحد های مارنی تبخیری نئوژن (M۱وM۲ وM۳) نسبت به مارن های دریایی سازند قم و مارن های کرانه ای سازند کند، ۲۷ تا بیش از ۱۰۰ برابر توان تولید رسوب دارند.

رسوبدهی, مارن, باران ساز, طبقه بندی, حوضه آبخیز ایوانکی