صاحبه محمدیان منصور - استادیار، گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

مقدمه: آلودگی هوا از مجاری مختلف منجر به تضعیف وضعیف سلامت افزایش تقاضا برای مراقبت سلامت و درنتیجه افزایش سرانه هزینه های بهداشتی می شود. از طرفی، ممکن است که اثرگذاری آلودگی هوا بر هزینه های بهداشتی نامتقارن باشد؛ به این معنا که اثرپذیری هزینه های بهداشتی از افزایش و کاهش آلودگی هوا، یکسان نیست. بر این اساس، هدف اصلی این مطالعه برآورد تجربی اثر نامتقارن شاخص آلودگی هوا بر سرانه هزینه های بهداشتی در ایران می باشد. روش پژوهش: مطالعه توصیفی - تحلیلی و کاربردی حاضر با استفاده از داده های سری زمانی سال های ۱۳۹۹-۱۳۶۸ به بررسی آثار کوتاه مدت و بلندمدت شوک های مثبت و منفی آلودگی هوا، درآمد سرانه، بار تکفل و شهرنشینی بر سرانه هزینه های بهداشتی پرداخت. داده های مورد استفاده نیز از پایگاه داده ای بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و شاخص های توسعه جهانی متعلق به بانک جهانی گردآوری شد. همچنین، برآورد مدل در قالب یک مدل رگرسیونی و با استفاده از روش خودرگرسیون با وقفه های توزیعی غیرخطی (NARDL) و در نرم افزار Eviews۱۲.۰ صورت گرفت. یافته ها: نتایج نشان می دهد که در کوتاه مدت و بلندمدت، اثر شوک های مثبت شاخص آلودگی هوا بر افزایش سرانه هزینه های بهداشتی، بیشتر از اثر شوک های منفی آن بر کاهش سرانه هزینه های بهداشتی است (تایید اثرگذاری نامتقارن). با افزایش یک درصدی در میزان انتشار گاز CO۲، در بلندمدت و کوتاه مدت، به ترتیب سرانه هزینه های بهداشتی حدود ۰/۱۸ و ۰/۰۴ درصد افزایش می یابد. در مقابل، با کاهش یک درصدی در میزان انتشار گاز CO۲، در بلندمدت و کوتاه مدت، به ترتیب سرانه هزینه های بهداشتی حدود ۰/۰۶ و ۰/۰۱ درصد کاهش می یابد. نتیجه گیری: با توجه به این که اثر شوک های افزایشی آلودگی هوا بر هزینه های بهداشتی به مراتب بزرگ تر از اثر شوک های کاهشی آن است، اتخاذ سیاست ها و راه کارهایی که به جلوگیری از افزایش انتشار آلودگی هوا در دوره کنونی (حال) بیانجامد، می تواند به کاهش هزینه های سرانه اضافی آتی در بخش بهداشت کمک کند.

سرانه هزینه های بهداشتی, آلودگی هوا, اثرگذاری نامتقارن, مدل خودرگرسیون با وقفه های توزیعی غیرخطی (NARDL), ایران