آزاده جهانتابی نژاد - کارشناس ارشد اقتصاد، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
ابوالقاسم گل خندان - دانش آموخته دکتری اقتصاد، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

مقدمه: تاثیر شوک های مثبت و منفی و یا همان اثرگذاری نامتقارن مخارج بهداشت عمومی در طول دوره های رکود و رونق اقتصادی (دوره های تجاری) بر وضعیت سلامت به لحاظ اتخاذ تصمیم گیری مناسب در زمینه کنترل آسیب پذیری طبقات پایین جامعه در این دوره ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بر این اساس، هدف اصلی این مطالعه برآورد اثر نامتقارن مخارج بهداشت عمومی بر وضعیت سلامت در ایران طی دوره های رکود و رونق اقتصادی می باشد.روش پژوهش: مطالعه توصیفی-تحلیلی و کاربردی حاضر با استفاده از داده های سری زمانی سال های ۲۰۲۰-۱۹۷۹ به بررسی اثر بلندمدت شوک های مثبت و منفی مخارج بهداشت عمومی در طی دوره های تجاری، درآمد سرانه و سرانه ی پزشک بر نرخ مرگ و میر کودکان زیر ۵ سال و امید به زندگی پرداخت. به منظور شناسایی دوره های تجاری از رهیافت فیلترینگ و سه فیلتر HP، BK و CF استفاده شده است. هم چنین، برآورد مدل ها در قالب یک مدل رگرسیونی و با استفاده از روش خودرگرسیون با وقفه های توزیعی غیرخطی (NARDL) و در نرم افزار Eviews۱۲.۰ صورت گرفت.یافته ها: نتایج تجربی نشان می دهد که مخارج بهداشت عمومی طی دوره مورد بررسی یک رفتار موافق دوره ای معنادار داشته است. در بلندمدت، اثر شوک های منفی مخارج بهداشت عمومی در طی دوره های تجاری بر تضعیف شاخص های سلامت، بیشتر از اثر شوک های مثبت آن بر تقویت شاخص های سلامت است (تایید اثرگذاری نامتقارن). هم چنین، شدت اثرگذاری شوک های مثبت و منفی مخارج بهداشت عمومی در طول دوره های رکود اقتصادی نسبت به دوره های رونق اقتصادی، قابل توجه تر است. با یک درصد کاهش در مخارج بهداشت عمومی در طول دوره های رکود اقتصادی، نرخ مرگ و میر کودکان زیر ۵ سال حدود ۰/۱۷ درصد افزایش و امید به زندگی حدود ۰/۱۳ درصد کاهش می یابد.نتیجه گیری: بر اساس نتایج این تحقیق، لزوم افزایش مخارج بهداشت عمومی در دوره های رکود اقتصادی به منظور کاهش آسیب پذیری طبقات پایین جامعه توصیه می شود. اما با توجه به رفتار موافق دوره ای مخارج بهداشت عمومی، اتخاذ سیاست ها و راه کارهایی که به کاهش شدت این رفتار بی انجامد، ضروری است.

شوک های مخارج بهداشت عمومی, دوره های تجاری, شاخص های سلامت, مدل خودرگرسیون با وقفه های توزیعی غیرخطی (NARDL), اثرگذاری نامتقارن