سید محمد صادق پزشکی - مرکز تحقیقات انتقال خون موسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون
مهران قاسم زاده - استاد مرکز تحقیقات انتقال خون موسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون
احترام السادات حسینی - استاد مرکز تحقیقات انتقال خون موسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون

چکیده سابقه و هدف در دهه ۸۰ میلادی نخستین بار از سلول­های بنیادی خون بند ناف برای درمان بیماری در انسان استفاده شد که بر خلاف ­نظر مخالفان استفاده از این منبع سلولی نوین، نتیجه رضایت بخش بود و از آن­ زمان تاکنون خون بند ناف منبع مهمی برای سلول ­درمانی در انسان بوده است. نظر به رویکرد غالب به افزایش استفاده بالینی از این منبع و گسترش مطالعه های تجربی و پژوهشی در این زمینه، مقاله مروری حاضر ضمن بررسی بیولوژی سلول های بنیادی خون بند ناف، به بحث پیرامون کاربردهای فعلی و چشم اندازهای آینده پرداخته است. مواد و روش ها برای انجام این مطالعه مروری، واژه­های کلیدی "Cell bank, umbilical cord blood, wharton’s jelly, stem cell, mesenchymal stem cell" در پایگاه­های اطلاعاتی PubMed و Google scholar در بازه زمانی ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۲ جستجو شد. یافته ها سلول­های خون بند ناف دارای تفاوت­های بیولوژیک قابل­توجهی در قیاس با دیگر منابع (مغز استخوان و خون ­محیطی) هستند. شمارش مطلق لنفوسیت­ها در خون بند ناف بالاتر از خون ­محیطی و تعداد نسبی سلول­های کشنده طبیعی در خون بند ناف بیشتر است. هم چنین سلول­های مشتق از خون بند ناف دارای تلومرهای بلندتر و ظرفیت خودنوسازی بیشتری نسبت به خون ­محیطی و مغز استخوان هستند که این امر آن­ها را بسیار توانمند ساخته است. نتیجه گیری این منبع نه تنها به دلیل داشتن ویژگی تعدیل ایمنی بالا در درمان امراض التهابی، خود ایمنی و سیستمی مورد توجه است، بلکه به دلیل خواص ضد التهابی، توانایی تمایزی بالا و ظرفیت تکثیری بالا، به عنوان گزینه­ای ایده آل برای سلول­ درمانی در بیماری­های مختلف علاوه­ بر اختلالات هماتولوژیک مطرح است. علاوه بر­این، تهیه، فرآوری، نگهداری و ذخیره­سازی سلول­های مشتق از خون بند ناف آسان و کم هزینه است که نکته مهمی برای سیستم­های درمانی است.

Key words: Mesenchymal Stem Cells, Stem Cells, Umbilical Cord, Wharton Jelly, کلمات کلیدی:  سلول بنیادی مزانشیمی, سلول های بنیادی, خون بند ناف, ژله وارتون