سیده وحیده خلیلی - کارشناسی ارشد سازه های آبی، گروه مهندسی اب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
قربان مهتابی - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
جعفر نیکبخت - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
مجید محمدی - کارشناسی ارشد مهندسی منابع آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

برای مدیریت بهینه آب های سطحی، شناسایی اثر خشکسالی هواشناسی به لحاظ زمانی بر روی جریانات رودخانه ای ضروری می باشد. در این پژوهش ارتباط خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی حوضه آبریز رودخانه صوفی چای مراغه (استان آذربایجان شرقی) با کمک شاخص های هواشناسی بارش استاندارد (SPI)، خشکسالی احیائی (RDI) و شاخص هیدرولوژیکی جریان رودخانه ای (SDI) بررسی گردید. داده های روزانه هواشناسی ایستگاه سینوپتیک مراغه و دبی های روزانه ایستگاه هیدرومتری تازه کند (در بالادست سد علویان) استفاده گردید. دوره آماری مشترک ۳۴ سال آبی (۱۳۶۲تا ۱۳۹۶) تعیین و سری های زمانی ۳، ۶، ۱۲، ۲۴ و ۴۸ ماهه ایجاد شد. در شاخص RDI، تبخیر-تعرق گیاه مرجع چمن ( ) با کمک روش فائو-پنمن-مانتیث (ET۰FPM) و هارگریوز-سامانی (ET۰HS) برآورد گردید. سپس همبستگی شاخص های هواشناسی با هیدرولوژیکی در سری های زمانی ۳ تا ۴۸ ماهه بدون تاخیر و با تاخیر یک تا ۵ ماهه محاسبه شد. نتایج همبستگی خشکسالی هیدرولوژیکی با هواشناسی در سری های زمانی بدون تاخیر نشان داد بیش ترین همبستگی بین شاخص های سری های هم دوره می باشد. ضریب همبستگی سری های هم دوره RDIFPM و SDI کم تر از همبستگی متناظر SPI و SDI و یا RDIHS و SDI بود. می توان گفت که لحاظ کردن سایر پارامترهای هواشناسی علاوه بر بارندگی در محاسبه شاخص خشکسالی (RDIFPM نسبت به SPI)، موجب کاهش همبستگی بین شاخص خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی می شود. در مقادیر RDIHS و SDI با تاخیر زمانی، در سری های زمانی ۳، ۶ و ۱۲ ماه، بیش ترین تاثیر خشکسالی هواشناسی بر دبی رودخانه با ۳ ماه تاخیر مشاهده شد و در سری های زمانی ۲۴ و ۴۸، ماه این تاثیر هم زمان بود.

خشکسالی, شاخص استاندارد بارش (SPI), شاخص خشکسالی احیائی (RDI), شاخص جریان رودخانه ای (SDI), تبخیر و تعرق پتانسیل