اسد شاهانی - دانشگاه جامع علمی - کاربردی، ساری، مازندران
محمدرضا شهرکی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه خوارزمی تهران

تغییرات اقلیم با کاهش میزان بارندگی و افزایش نوسانات دمایی موجب تبدیل مراتع به عرصه های بیابانی شده است. در سال های اخیر پروژه های مختلف بیابان زدایی در مراتع اجرا گردید که هر یک به نوبه خود اثراتی بر کسب وکارهای محلی بر جای گذاشته اند. در همین راستا تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات اقتصادی و اجتماعی توسعه کسب وکارهای فصلی در فرآیند بیابان زدایی در مراتع شهرستان آق قلا گلستان صورت گرفت. جمعیت مورد مطالعه در این تحقیق ۱۲۲ بهره بردار بود که ۹۲ نفر از آن ها بر اساس جدول کرجسی مورگان به عنوان نمونه به شیوه طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. ابزار سنجش تحقیق پرسشنامه محقق ساخت بود که روایی محتوایی پرسشنامه از طریق دریافت نظرات کارشناسان و اعضای هیات مدیره تعاونی مرتعداری بررسی شد. به منظور بررسی پایایی ابزار سنجش نیز ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید که متوسط آن ۸۵۱/۰ به دست آمد. نتایج تحقیق نشان داد، اثرات اقتصادی و اجتماعی توسعه کسب وکارهای فصلی در فرآیند بیابان زدایی در حد زیاد بود. یافته ها نشان داد، «نیروبخشی در مشارکت و همبستگی اجتماعی» و «تنوع بخشی به مشاغل»، به ترتیب بالاترین اثرگذاری اجتماعی و اقتصادی در کسب وکارهای فصلی ایجاد شده ناشی از اجرای پروژه های بیابان زدایی را در منطقه مورد مطالعه داشته است. با توجه به نتایج به دست آمده، اشتغال زایی هدفمند از طریق معرفی مشاغل جایگزین دامداری و بهره گیری از پتانسیل نیروی انسانی موجود در منطقه به ویژه زنان می توان انگیزه حفاظت مشارکتی و میزان امید به زندگی را در آن ها افزایش داده و بر اساس شبکه سازی اجتماعی بین بهره برداران و تقویت سرمایه اجتماعی، سطح کسب وکارهای عملیات بیابان زدایی را توسعه داد.

مرتع, بیابان زایی, بهره برداران, کسب وکار فصلی, آق قلا