زبیده حسین نژاد - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
جبراییل رزمجو - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
سید علی اصغر فتحی - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
بهرام ناصری - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

شته جالیز، Aphis gossypii Glover یکی از مهم ترین شته های خسارت زا در مزارع و گلخانه های فلفل می باشد که به دلیل پراکنش وسیع و گستره میزبانی زیاد، از اهمیت اقتصادی ویژه ای برخوردار است. در این تحقیق پارامترهای زیستی و تولید مثلی شته جالیز روی دو رقم فلفل(پولانو و پاپریکا) تیمار شده با هورمون گیاهی اسید سالیسیلیک در شرایط آزمایشگاهی (دمای ۲۵±۲ درجه­ سلسیوس، رطوبت نسبی ۶۵±۵ درصد و دوره­ نوری ۱۶ ساعت روشنایی و ۸ ساعت تاریکی) قرار گرفت. بر اساس نتایج، استفاده از اسید سالیسیلیک در هر دو رقم مورد بررسی، تاثیر معنی­داری بر بیشتر پارامترهای دموگرافیک شته جالیز در مقایسه با شاهد (محلول پاشی با آب مقطر) داشت و طول عمر، طول چرخه زیستی، طول دوره پوره ­زایی، زادآوری و زنده مانی شته جالیز را کاهش داد. کمترین و بیشترین طول عمر به ترتیب ۹۱/۵ روز (تیمار اسید سالیسیلیک در رقم پاپریکا) و ۲۵/۱۰ روز (تیمار شاهد در رقم پوبلانو) بود. همچنین کاربرد این هورمون تاثیر بسزایی در کاهش پارامترهای نرخ ناخالص تولیدمثل (GRR)، نرخ خالص تولیدمثل (R۰)، نرخ ذاتی افزایش جمعیت(r)  و نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ) آفت داشت. حداقل و حداکثر مقدار r، در تیمار اسید سالیسیلیک رقم پاپریکا و تیمار شاهد رقم پوبلانو (به ترتیب ۲۵۷۰/۰ و ۴۰۴۶/۰ بر روز) به دست آمد. بنابراین، استفاده از اسید سالیسیلیک می تواند پارامترهای زیستی و زادآوری شته جالیز را روی فلفل به میزان قابل توجهی کاهش دهد و در برنامه ­های مدیریت تلفیقی این شته به کار گرفته شود.

اسید سالیسیلیک, پارامترهای زیستی, جدول زندگی, شته جالیز