احمد شیرین فکر - عضو هیات علمی پژوهشکده چای، موسسه تحقیقات علوم باغبانی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی- دانش آموخته گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
شاهین اوستان - استاد گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
نصرت اله نجفی - استاد گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
عادل ریحانی تبار - استاد گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

چای گیاهی دایمی و همیشه سبز است که به خوبی در خاک های اسیدی رشد می کند. این گیاه آلومینیم را به طور طبیعی جذب کرده و در قسمت های مختلف شاخساره انباشته می کند. اگرچه آلومینیم برای رشد گیاه چای ضروری است، اما برای سلامتی انسان مضر است. ارزیابی وضعیت آلومینیم در خاک و برگ سبز چای به درک رابطه بین این دو در جهت ارتقای کمیت و کیفیت محصول چای کمک می کند. به­این منظور، ۳۸ نمونه خاک و برگ سبز سوم (برگ شاخص) به طور تصادفی از چای کاری های استان گیلان جمع آوری شدند. در نمونه های خاک، علاوه بر ویژگی های عمومی، مقادیر pHw و pHCaCl۲، غلظت های آلومینیم، کلسیم و منیزیم تبادلی، نیتروژن کل و غلظت های فراهم فسفر و پتاسیم و در نمونه های گیاهی نیز غلظت های همین عناصر به همراه آهن و روی اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که میانگین مقادیر pHw ، pHCaCl۲ ، آلومینیم تبادلی خاک و نیز غلظت آلومینیم در گیاه چای به ترتیب ۴/۵۱، ۴/۰۴ ، kg/mg ۲۵۶ و kg/mg ۱۳۶۲ به دست آمد. آلومینیم تبادلی خاک با pHw و pHCaCl۲ یک رابطه معکوس و غیرخطی با ضرایب تعیین به ترتیب ۶۶% و ۸۴% داشت که حاکی از قابلیت اعتماد بیشتر به pHCaCl۲ در مقایسه با pHw  بود. غلظت آلومینیم در برگ سبز چای با  pHخاک همبستگی معناداری نداشت، اما رابطه آن با آلومینیم تبادلی خاک معنادار بود (r=۰.۶۹**). همچنین، مقدار پلی فنل کل با نسبت مجموع غلظت های آهن و روی به غلظت آلومینیم (  (Fe+Zn)/Al) در برگ سبز گیاه چای همبستگی معناداری (r=۰.۶۴***) نشان داد. با توجه به حداقل pH بهینه باغ های چای (۴/۵-=pH)، حداکثر غلظت بهینه آلومینیم تبادلی خاک معادل kg/mg ۱۵۳ به دست آمد. توصیه می شود که برای کنترل آلومینیم تبادلی خاک و تنظیم pH با توجه به ظرفیت بافری خاک از آهک یا دولومیت استفاده شود.

آلومینیم تبادلی, برگ سبز سوم, پلی فنل کل, غلظت فراهم