اصغر غفاری واحد - هیات علمی رشته تاریخ، دانشگاه پیام نور استان زنجان واحد طارم

در نیمه دوم قرن چهارم ه.ق/ دهم میلادی، گروهی سری، فلسفی، دینی و سیاسی که اکثر آنان ایرانی بودند، انجمن به نام »اخوان الصفا« در بصره و و بغداد به صورت محرمانه تشکیل دادند و دایره المعارف رسائل اخوان الصفا و خلان الوفا را نوشتند. هدف یشان به وجود آوردن تحول فکری و بنیادی در جامعه بود تا از طریق آن، انسانها را به سعادت برسانند. اساس مسلک و مرام آنان این بود که بین شریعت اسلامی و فلسفه یونانی هیچ گونه تضاد و تعارض وجود ندارد و شخص می تواند شریعت اسلامی و حکمت یونانی را به طور متحد چراغ راه خویش سازد. هدف این گروه ترویج صلح و صفا بین مردم و رفع اختلافات فکری و مذهبی از طریق گسترش حکومت عقل و تلفیق بین فلسفه و مذهب و ایجاد آرمان شهر بوده است. آنان در معاشرت به الفت و در دوستی به صفا تاکید زیادی داشتند و اجتماعشان بر پایه طهارت و نصیحت بود و گمان می کردند که به این واسطه، راه را برای رسیدن به خشنودی خدا نزدیک کرده اند. علت این طرز فکرشان هم این بود که می گفتند »شریعت به نادانی ها و گمراهی ها آمیخته و آلوده شده و پاک کردن اینها، جز به فلسفه مسیر نیست، زیرا فلسفه حاوی حکمت اعتقادی و مصلحت اجتهادی است.« از این جهت ۵۱ رساله در هم اجزاء فلسفه علمی وعملی تهیه کردند و آنها را در بین مردم پخش کردند و نام آن را »رسائل اخوان الصفا و خلان الوفا«گذاشتند.

اخوان الصفا،رساله ها،تزکیه نفس،فلسفه دین،شریعت اسلامی