عبدالهادی خادمیانی - گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سردشت

اهمیت دوره صفوی باعث گردید که نه تنها تاریخ نگاری در داخل تفاوت های اساسی با تاریخ نگاری دوره های قبل داشته باشد، بلکه برای شناخت بهتر حکومت صفویه و جغرافیای آن علاوه بر مورخان داخلی، سفرنامه نویسان خارجی نیز توجه اساسی به آن داشتند. سفرنامه نویسان این دوره عمدتا اروپایی بودند که اقدام به تالیفات و گزارش های مهمی از بازدیدهای خویش در داخل قلمرو صفویه نمودند. یکی از مسائلی که در لابه لای نوشته های آنان عمدتا به چشم می خورد، توجه به تاریخ و شناخت اقوام ایرانی می باشد. کردها یک از این قوم های بودند که بخشی از تاریخ سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آنان در دوره صفویه در منابع این سفرنامه نویسان بازتاب یافته است. در پژوهش حاضر روشن می گردد که دو دیدگاه درباره کردها برنوشته های سفرنامه نویسان حاکم است؛ علاوه بر دیدگاه اصولی و واقع بینانه که سفرنامه نویسانی چون دلاواله و تاورنیه دراین باره دارند، سفرنامه نویسان دیگری چون باربارو و شرلی دیدگاه غیرمنصفانه تری نسبت به بازتاب اوضاع کردها داشتند. همچنین عده ای دیگر چون شاردن و اولئاریوس و دیگران دیدگاهشان تا حدی تسامح گونه و متعادل گونه می باشد. صرف نظر از این ها سفرنامه نویسان دیگر نیز علی رغم گستردگی مطالب تالیفاتشان، مانند کمپفر اشاره ای به اوضاع کردها نداشته اند. برخی اوضاع سیاسی، اوضاع فرهنگی، آداب ورسوم، دین و مذهب، اقتصاد، شیوه معیشت، جغرافیایی کردستان و ... از مواردی است که در تالیفات سفرنامه نویسان این دوره بازتاب یافته است. پژوهش حاضر با روشن توصیفی، تحلیلی با استفاده از فاکت ها و داده های توصیفی از گزارش های سفرنامه نویسان، بررسی و سیمای اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کردها در دوره صفویه را در کانون توجه خود دارد. می توان گفت علی رغم گستردگی مطالب سفرنامه نویسان این دوره درباره ایران عصر صفوی، گزارش های مربوط به کردها کم اهمیت ترین بخشی بوده که به آن توجه داشته اند که نوع تاریخ نگاری حاکم بر دوره صفوی از یک طرف و شرایط سیاسی و طبیعی مناطق کردنشین نیز از طرف دیگر عامل آن بوده است.

صفویه، کردها، سفرنامه، سفرنامه های صفویه