مریم خوشنویسان

موضوع این مقاله اصل علیت و، به خصوص، علیت فاعلی است . بنای نگارندگان آن براین است که اصل علیت رابه روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی از دیدگاه برخی از بزرگان مهم ترین فرقه های کلامی اسلامی بررسی نمایند. در این مقاله بعداز گزارش تعریف علیت، و اهمیت این مساله و آنچه ازاین مقوله به متکلمان اسلامی ارتباط دارد، نظریات معتزله، اشاعره ، ماتریدیه وشیعه امامیه گزارش شده است. درپایان، بعدازتنظیم وتحلیل دیدگاه ها مطالب درپنج فقره، نظر شیعه و - از جهاتی -نظرمعتزله پذیرفته شده است.البته علم تحربی فقط از علیت و کاربرد آن استفاده میکند تا به هدف خود برسد و به حقیقت علیت نمی پردازد، و تنها دانشی که بحث در باره حقیقت علیت و اقسام آن را به عهده دارد فلسفه است. فلسفه به چگونگی جریان علیت درطبیعت نیزمی پردازد و ازاینجا بحث مفصل حرکت وسیر از قوه به فعل روی می نماید، که ازمهمترین مباحث فلسفی است. اما فلسفه این رابطه را فقط درمحدوده طبیعت جستجو نمیکند، بلکه آنرا درگسترده ترین قلمروممکن، که شامل ماورای طبیعت نیزهست، مورد تحقیق قرارمیدهد. ولی از آنجا که متکلمان ازنظرتاریخی مقدم بر فلاسفه درعالم اسلام بوده اند گفتگو وتحقیق درباره نظر آنان، که غالبا غیرمستقیم ومستفاد از موضع گیری های ایشان درمسائل کلامی است، به عنوان مقدمه ی بحث فلسفی، ضرورت دارد .

علیت, امامیه, معتزله, اشاعره, ماتریدیه