رقیه شفیع زاده - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی ،واحد سراب ، دانشگاه آزاد اسلامی ،سراب،ایران.
سعید فرزانه فرد - استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی ،واحد سراب ،دانشگاه آزاد اسلامی ،سراب، ایران.
حسین نوین - دانشیارگروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی،واحد اردبیل ،دانشگاه محقق اردبیلی،اردبیل،ایران

یکی از ابزارهای این تاثیرگذاری ادبیات استفاده از توانش های کلامی و به کار بردن ترفندهای جدید سخنوری در انتقال معانی ثانوی به فراخور کلام و حال مخاطب است که در معانی ثانوی، مقوله های علم معانی، قابل مشاهده است. حافظ از شاعران توانایی است که زبانی قدرتمند و بدیع دارد و در به کار گیری شگردهای معانی، شاعری قدرتمند و ماهر است. او در میان شاعران دیگر حرف اول را می زند؛ چراکه سخنش متعلق به یک زمان نیست و اشعار منحصربه فردش از سایه های عمیقی بهره گرفته است که می توان آن را به مقتضای حال مخاطب تحلیل نمود. شعر حافظ در دسته اشعاری قرار می گیرد که دارای لایه های متعدد معنی و مفهوم است. در این پژوهش که نوع مطالعه در آن اسنادی بوده و به شیوه تحلیل محتوا و با استفاده از منابع کتابخانه ای به بررسی داده ها پرداخته شده است. به بررسی معانی ثانوی حاصل از ذکر و حذف مسندالیه در انوع مختلف آن پرداخته ایم، نتایج تحقیق نشان می دهد که نسبت حذف با ذکر نهاد در غزل حافظ تقریبا مساوی است. این تساوی از آنجاست که شاعر در ۵۷۰ جمله واره، نهاد را ذکر کرده است که برابر با ۴۸/۶۷ درصد می شود. اهداف پژوهش:شناخت زوایای مجهول و آشنایی با لایه های پنهان سخن حافظ شیرازی با تاکید بر نسخه انستیتو در دهلی نوجلب توجه ادیبان و سخنوران در باب علم معانی و توجه و عنایت بیشتر به این علم مهجور.سوالات پژوهش:معانی ثانویه در اشعار حافظ چگونه نمود یافته است؟اغراض ثانویه به کار رفته در اشعار حافظ، بیشتر مربوط به کدام موضوعات و مفاهیم می­شود؟

لایه های معنای, اشعار عاشقانه, دیوان حافظ, موزه انستیتو دهلی نو