محمدحسین کرمی - دانشگاه شیراز
راضیه جعفری - دانشجوی دانشگاه شیراز

چکیده     درباره عبید زاکانی، اندیشه و آثار و مقام طنزپردازی او در ادب فارسی مقالات فراوانی نوشته شده است. با توجه به حجم آثار و تداوم سیر این گونه تحقیقات لازم است آثار منتشر شده بررسی شوند تا با آشنایی به نقاط قوت و ضعف این دسته از پژوهش ها بتوان از نتایج آن در پر کردن خلاء های موجود در این بخش بهره برد. در این پژوهش با روش تحلیل محتوا و با استفاده از آمار، به بررسی سیر موضوعی و تاریخی مقالات علمی عبیدپژوهی پرداخته شده است و حدود ۷۱ مقاله نوشته شده در بازه زمانی ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ مورد بررسی قرار گرفته است. مقالات در شش دوره تاریخی و در هفت موضوع طنز عبید، زندگی نامه عبید، معرفی آثار، محتوا و مضمون، شگردهای بلاغی و طنزپردازی، بررسی های تطبیقی و بررسی نظریه های ادبی در آثار عبید؛ مورد بررسی و طبقه بندی قرار گرفته اند. بررسی ها نشان می دهد، بیشترین مقالات این حوزه در دهه نود نوشته شده اند که به لحاظ کیفیت نیز نسبت به دوره های قبل، دارای تنوع موضوع و کیفیت تحلیلی مناسب تر هستند، اما با وجود این، هنوز دارای نواقص زیادی از جمله پرداختن به کلیات و ارائه نکردن آمار در مقالاتی که نیاز به تعیین بسامد داشته اند، تسلط نداشتن بر روش های مطالعات جدید همچون مطالعات تطبیقی و نیز نظریه های ادبی، اهمیت زیاد به ساختار مقاله و کلیشه ای شدن آن و توجه کمتر به محتوا و استدلال و تحلیل های علمی؛ می باشند. بیشترین مقالات حوزه عبیدپژوهی پس از دهه نود، در دهه هفتاد نوشته شده است، اما مقالات دهه هشتاد اگرچه از نظر تعداد، کمتر از مقالات دهه هفتاد است؛ به لحاظ کیفیت و تنوع موضوع نسبت به مقالات پیشین ساختار و محتوای علمی تری دارند.

کلیدواژگان: عبید زاکانی, عبید پژوهی, طنزپژوهی, طنز, مقالات فارسی