مرتضی تشکری قوژدی - عضو هیئت علمی، دانشگاه جامع علمی- کاربردی، واحد استانی خراسان رضوی، مشهد، ایران
مازیار حیدری - استادیار، بخش تحقیقات جنگل ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سنندج، ایران
علی معصومیان کلشتری - عضو هیئت علمی، دانشگاه جامع علمی- کاربردی، تهران، ایران

با توجه به اهمیت جنگل های زاگرس و لزوم پایداری آن ها، ضرورت دارد تا نمایه ها و نشانگرهای مدیریت پایدار متناسب با این جنگل ها معرفی شوند. برای اجرای این پژوهش، جنگل های بخش فیروزآباد در محدوده شهرستان کرمانشاه انتخاب شد. منطقه مورد مطالعه به روش علت- معلولی دیپیسیر (DPSIR) پیمایش و تحلیل شد تا شناخت کامل تری از روابط پدیده ها و موضوعات به دست آید. سپس، بر اساس روش بالا به پایین، سری های نمایه ها و نشانگرهای موجود در مناطق مختلف جهان بررسی شد و از فرآیند IRENA در طراحی نمایه ها و نشانگرهای مدیریت پایدار استفاده شد. لیست اولیه نمایه ها و نشانگرها در اختیار ۳۰ نفر از دست اندرکاران حوزه منابع طبیعی و محیط زیست قرار گرفت و نشانگرها بر اساس مقیاس لیکرت امتیازدهی شدند. پس از محاسبه میانگین و وزن نسبی امتیازات، لیست نهایی نمایه ها و نشانگرها تهیه شد. نتایج فرآیند دیپیسیر نشان داد که مهم ترین نیروهای پیش ران در جنگل های مورد مطالعه به ترتیب عبارت بودند از فقر، ناکافی بودن فرصت های شغلی و عدم دسترسی به دانش و فناوری های جدید. در این پژوهش، پنج نمایه و ۳۰ نشانگر معرفی شدند. نتایج امتیازدهی دست اندرکاران نشان داد که مهم ترین و کم اهمیت ترین نمایه ها به ترتیب چهارچوب های قانونی، تشکیلاتی و عرفی برای مدیریت جنگل ها (با وزن نسبی ۰/۸۱۹) و وسعت و درصد سطح بوم سازگان های منطقه (با وزن نسبی ۰/۶۵) بودند. مهم ترین نشانگرهای منطقه در نمایه پنج (مهمترین نمایه)، وجود راه کارهایی برای رفع اختلافات بین بهره برداران در مورد چرای دام، برداشت محصولات غیرچوبی و غیره، میزان پیروی از عرف و رسوم محلی در بهره برداری از زمین ها و منابع طبیعی منطقه بودند.

دست اندرکاران, دیپیسیر, روش بالا به پایین, زاگرس میانی, مقیاس لیکرت