آزیتا علیپور - کارشناس ارشد، بخش منابع طبیعی و محیط زیست، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
سیدیوسف عرفانی فرد - دانشیار، بخش منابع طبیعی و محیط زیست، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

توپوگرافی به عنوان یکی از عامل های موثر در شکل­ گیری الگوی پراکنش مکانی درختانی که روی دامنه­ های شیب­ دار پراکنش دارند، شناخته شده است. توپوگرافی با تغییر در مقدار دسترسی به نور، رطوبت خاک و ایجاد خرداقلیم، نحوه پراکنش درختان در یک محدوده را تحت تاثیر قرار می­ دهد. پژوهش پیش رو با هدف تحلیل الگوی پراکنش مکانی درختان کیکم (Acer monspessulanum L.) مستقر روی دامنه­ های شیب­دار در ناحیه رویشی زاگرس انجام شد. برای این منظور، قطعه ­نمونه ­ای با ابعاد ۲۰۰ × ۲۰۰ متر با حداقل و حداکثر ارتفاع ۱۴۷۰ و ۱۵۴۰ متر از سطح دریا در بخشی از رویشگاه کیکم نزدیک شهر فیروزآباد در استان فارس انتخاب شد. موقعیت مکانی ۲۸۸ درخت کیکم با قطر برابر سینه بیشتر از پنج سانتی متر با استفاده از دوربین نقشه­ برداری لایکا TS۰۶ ثبت شد. سپس، الگوی پراکنش مکانی درختان با استفاده آماره ­های اختصاری با ساختار متفاوت (تابع همبستگی جفتی، تابع توزیع نزدیک ­ترین همسایه، تابع توزیع تماس کروی) بررسی شد. تحلیل الگوی پراکنش مکانی درختان بدون درنظر گرفتن شیب، منجر به ارائه نتایج اریب شد، در حالی که الگوی پراکنش مکانی درختان کیکم در قطعه ­نمونه مورد مطالعه با شیب ۳۵ درصد تا فاصله ۲۹ متر به طور معنی ­داری کپه ­ای و بیشترین فاصله تا نزدیک ترین همسایه ۱۶/۳ متر بود. همچنین، بیشینه فضای خالی بین درختان کیکم در مقیاس مکانی، ۴۰/۸ متر بود. به طور کلی، نتیجه­ گیری شد که تحلیل الگوی پراکنش مکانی درختان کیکم روی دامنه­ های شیب­ دار باید با استفاده از آماره­ های اختصاری انجام شود که فاصله بین درختان روی شیب را به جای فاصله آن ها روی یک سطح مسطح درنظر می گیرند.

آماره اختصاری, تابع همبستگی جفتی, توپوگرافی, کپه ای