فاطمه طاوسی راد - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور اصفهان، اصفهان، ایران
عباس قمری زارع - دانشیار پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
حسین میرزایی ندوشن - استاد پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
مریم یوسفی فرد - استادیار، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

به منظور انجام پژوهش پیش رو، تلاقی های متعددی بین پایه های پده (Populus euphratica Oliv.) و کبوده (Populus alba L.) در سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۱ انجام شد. از کشت جنین نارس دورگ ها در محیط کشت MS برای تولید نهال دورگ ها استفاده شد. چندین ویژگی ریخت شناسی و ریز ریخت شناسی در تعداد زیادی از ژنوتیپ های دورگ جدید شش خانواده متفاوت پس از دو سال رویش در مزرعه، در سه تکرار اندازه گیری و تجزیه و تحلیل شدند تا با ارزیابی قابلیت هایی مانند تعداد، طول و زاویه شاخه ها، ابعاد برگ و قطر یقه در دورگ های به‎دست آمده و شناسایی دورگ های برتر، تفاوت بین دورگ ها با والدین مادری پده یا کبوده نیز ارزیابی شود. خانواده‎ها در بیشتر صفات اختلاف معنی‎داری داشتند. در برخی صفات، تفاوت در درون تلاقی‎ها معنی‎دار شد و نتاج به‎دست آمده از دو گروه تلاقی P. euphratica×P. alba و P. alba×P. euphraticaدر دو دسته متمایز قرار گرفتند که نشان‎دهنده اثرات مادری بود. دامنه صفات در نتاج به‎دست آمده بسیار گسترده بود. به‎عنوان نمونه در بین تک‎پایه‎های نتاج، ارتفاع نهال‎ها بین ۲۴ تا ۴۲۴ سانتی‎متر متغیر بود. بارزترین اختلاف‎ها در ویژگی‎های روزنه‎ بود. دورگ‎ها با والد مادری پده و کبوده، از نظر برخی از صفات رفتارهای بسیار متفاوتی نشان دادند. در تلاقی‎هایی که پده به‎عنوان گونه مادری استفاده شده بود، میانگین کل تعداد روزنه در سطح زبرین برگ ۱۲۳ عدد در میلی متر مربع بود، درحالی که در تلاقی‎هایی که کبوده به‎عنوان والد مادری استفاده شده بود، میانگین کل این صفت برابر با ۸/۴ عدد بود. این تنوع می‎تواند در انتخاب ژنوتیپ‎های برتر و معرفی کلن‎های جدید صنوبر استفاده شود.

پده, دورگ بین گونه ای, روزنه, ریزریخت شناسی, کبوده