محمدرضا فدائی تهرانی
سیدمهدی نوربخش

آب مهم ترین نهاده ی طبیعت برای توسعه ی پایدار جوامع بوده و نقش روزافزون در بروز تنش یا تشکیل ائتلاف بین کشورها دارد. حساسیت و آسیب پذیری ایران، به دلیل واقع شدن در کمربند خشک و نیمه خشک کره ی زمین و قرارگیری در گسل ژئوپلتیکی بری و بحری، دوچندان است. در مقاله ی حاضر، با داده یابی منابع کتابخانه ای، اسناد و آمار ملی و جهانی و مصاحبه با متخصصان نسبت به شناسائی چالش ها، تحلیل و سطح بندی آن در پنج حوضه اصلی رودخانه مرزی مشترک با کشورهای همسایه، اقدام شد. نتایج این پژوهش با تصدیق نقش فزاینده ی هیدروپلتیک در مناسبات منطقه ای غرب آسیا، نشان گر ضعف ایران در درک صحیح فضای بین الملل و سیاست گذاری غیرواقع بینانه در زمینه ی منابع آب مرزی می باشد. نتایج، بر اهمیت دیپلماسی مبتنی بر تفکر عقلانی و بهره برداری مشترک ذینفعان آب های مرزی، جهت رفع تعارضات منطقه ای و جلوگیری از ائتلاف آبی علیه ایران تاکید دارد؛ اقدامات همگرایانه با شرکای بین المللی و اتحاد های آبی در چارچوب منافع مشترک، بهترین راهکار مواجه با بحران های موجود و تبدیل آن به فرصت توسعه و امنیت مرزها می باشد. همچنین، تشکیل کارگروه های مطالعاتی هر یک از حوضه های آبریزی مرزی، با رویکرد بین رشته ای متشکل از متخصصان آب، سیاست خارجی و حکمرانی، برای تدوین راهبرد و برنامه اقدام، مورد توصیه است.

Hydropolitics, integrated management, border river, هیدروپلتیک, مدیریت بهم پیوسته, رودخانه مرزی