مرتضی مریدی - دانشجوی دکتری جنگلداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات
وحید اعتماد - استادیار، گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
مهدی کاکاوند - کارشناس ارشد جنگلداری، گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
خسرو ثاقب طالبی - دانشیار پژوهش،موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
الهه علی بابایی - کارشناس ارشد جنگلداری، گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

خشکه ­دارها نقش مهمی در پویایی اکوسیستم های جنگلی بر عهده دارند. آگاهی از ویژگی های کمی و کیفی خشکه دارها در مراحل مختلف تحولی می تواند در تدوین راهکارهای مدیریتی همگام با طبیعت توده های طبیعی و مدیریت نشده راهگشا باشد. پژوهش پیش رو با هدف بررسی ویژگی های کمی و کیفی خشکه دارها به عنوان شاخص هایی از مراحل تحولی توده در پارسل های ۳۱۷ و ۳۱۸ بخش گرازبن از جنگل های کمتر دست خورده خیرود انجام شد. سه قطعه نمونه­ یک هکتاری که هر کدام در یکی از مراحل تحولی اولیه، بلوغ و پوسیدگی قرار گرفته بودند، انتخاب شدند و آماربرداری صددرصد از مشخصه­ های خشکه­ دارها شامل قطر و ارتفاع یا طول با قطر بیشتر از ۷/۵ سانتی­متر و مشخصات کیفی شامل شکل و درجه پوسیدگی انجام شد. نتایج نشان داد که خشکه دارها دارای تفاوت­ هایی از نظر تعداد در هکتار، حجم، نوع و اندازه در سه مرحله بودند. خشکه دارهای افتاده در مرحله اولیه و مرحله پوسیدگی فراوانی بیشتری نسبت به خشکه دارهای سرپا به خود اختصاص دادند، در حالی که در مرحله بلوغ عکس آن بود. بیشترین و کمترین حجم خشکه دار به ترتیب در مرحله اولیه و بلوغ مشاهده شد. در هر سه مرحله بیشترین حجم خشکه دار در راش مشاهده ­شد. مرحله بلوغ بیشترین فراوانی خشکه دار را به خود اختصاص داد، اما تمام خشکه دارها در این مرحله در طبقه قطری کمتر از ۳۵ سانتی متر قرار گرفتند. بیشتر خشکه دارها در مرحله اولیه در درجات پوسیدگی پیشرفته قرار داشتند.

توده, خشکه دار, خصوصیات کمی, راش, مراحل تحولی