قاسم عزیزی - دانشیار، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
مرتضی میری - دانشجوی دکتری اقلیم شناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
حسین محمدی - استاد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
مهدی پورهاشمی - دانشیار پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

امروزه به ­دلیل بروز پدیده زوال بلوط، گستره قابل ­توجهی از جنگل­های زاگرس دچار خشکیدگی شده است. هدف اصلی پژوهش پیش ­رو تعیین گستره پوشش های جنگلی استان ایلام و بررسی روند تغییرات زمانی آنها طی دوره ۱۴ساله (۲۰۰۰ الی ۲۰۱۳) در ارتباط با تغییرات بارش می باشد. برای این منظور از تکنیک های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. داده های مورد استفاده دربرگیرنده تصاویر NDVI سنجنده مادیس با فواصل ۱۶روزه، تصاویر موجود در آرشیو Google earth و نقاط کنترل زمینی، داده های اقلیمی ایستگاه های همدید، داده­ های درازمدت GPCC و داده های بارش ماهواره TRMM بودند. تعیین تعداد طبقات مطلوب برای شناسایی پوشش های منطقه و درنهایت جنگل ها با استفاده از روش نظارت ­نشده و تکنیک ISODATA و شاخص های تفکیک واگرایی کمترین و میانگین انجام شد. نتایج به دست آمده از طبقه بندی نشان داد که تعداد طبقه ۳۵ برای بررسی سالانه و طبقه ۳۰ برای بررسی درازمدت، منطقی­ترین تعداد طبقه مطلوب برای پوشش های این استان هستند. نمودار طیفی نیز بیانگر دوره رشد جنگل های استان ایلام از اواخر بهمن تا اوایل مرداد بود که اوج سبزینگی آنها نیز در اواسط اردیبهشت بود. نمودار روند تغییرات NDVI مناطق جنگلی طی دوره ۱۴ساله بیانگر اولین کاهش قابل ­توجه سبزینگی در سال ۲۰۰۵ (۱۳۸۳) و به میزان بیشتری در سال ۲۰۰۸ به همراه روند نزولی آن برای سه سال انتهایی دوره بود. نتایج به دست آمده از بررسی داده های بارش ایستگاهی و شبکه ­ای نشان­دهنده روند منفی بارش در مقیاس های زمانی سالانه و ماهانه بر پوشش های مختلف استان ایلام و جنگل های منطقه بود. در مناطق جنگلی استان، روند منفی بارش در سطوح اطمینان ۹۰ و ۹۵ درصد معنی دار بود. طی فصل رشد جنگل­ها، بیشترین روند منفی بارش در اسفند (هم زمان با اوایل دوره رشد جنگل) مشاهده شد. بررسی ارتباط بین میزان NDVI و روند بارش نشان داد که یکی از عامل های اصلی خشکیدگی و کاهش سبزینگی در جنگل های این منطقه، کاهش معنی دار بارش و ایجاد تنش خشکی در مقیاس سالانه و به ­ویژه فصل رشد می باشد.

تفکیک پذیری, زوال بلوط, GPCC, ماهواره TRAA, ماهواره TRMM