علی اصغر واحدی - دکتری جنگلداری، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور،
علیرضا بیژنی نژاد - کارشناس ارشد جنگلداری، دانشگاه آزاد اسلامی چالوس

ذخایر مخزن کربن آلی خاک جنگل نقش مهمی در رابطه با کاهش اثرات تغییر پارامترهای اقلیمی و مقدار تولیدات زی توده های گیاهی ایفا می کند و تبدیل کاربری اراضی جنگلی سبب هدررفت این ذخایر می شود. در پژوهش پیش رو روند تغییرات ذخایر مخزن کربن آلی خاک از داخل جنگل به سمت داخل شالیزار مجاور آن بررسی شد. دو بخش ۱۰ هکتاری مجزا در پارک جنگلی نور با تیپ پوشش گیاهی مشابه (پلت- انجیلی) در مجاورت زمین های کشاورزی برای انجام مطالعه انتخاب شد. برای نمونه برداری خاک (صفر تا ۲۰ سانتی متر و ۲۰ تا ۴۰ سانتی متر)، در فصل غیررویش ابتدا یک ترانسکت عمودی از حاشیه مرزی جنگل به فاصله صفر تا ۱۰، ۳۰ تا ۴۰، ۷۰ تا ۸۰ و ۱۰۰ تا ۱۱۰ متر به سمت داخل جنگل و صفر تا ۱۰ متر به سمت داخل شالیزار جانمایی شد. به منظور کاهش تغییرات نمونه برداری خاک در داخل جنگل، کلیه نمونه برداری ها با سه تکرار در اطراف درختان غالب توده که حداقل ۱۰ متر از یکدیگر فاصله داشتند، انجام شد. در هر یک از فواصل مذکور در فصل رویش، شدت نور با استفاده از دستگاه فتومتر در یک فاصله ثابت از سطح زمین بر حسب ولت بر مترمربع اندازه گیری شد. نتایج حاصل از آزمون t جفتی نشان داد که موجودی کربن عمق فوقانی خاک چه در جنگل و چه در شالیزار دارای مقادیر بیشتری نسبت به عمق تحتانی خاک می باشند. با توجه به نتایج تجزیه واریانس یکطرفه، ذخایر مخزن کربن آلی خاک در عمق های مختلف در فواصل مختلف داخل جنگل تغییرات معنی داری نداشتند. جالب توجه بود که بین ذخایر کربن آلی اعماق مختلف خاک شالیزار و جنگل اختلاف معنی داری وجود نداشت. از طرفی نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داد که فقط بین ذخایر کربن آلی سطوح فوقانی خاک های اراضی جنگلی، شالیزار و شدت نور دریافتی رابطه وارونه وجود دارد (۰/۳۷- = r).

پلت, ترسیب کربن, خاک غرقابی, شدت نور, مرز جنگل- شالیزار