محسن کلاگری - استادیار پژوهشی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
عادل جلیلی - استاد پژوهشی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
روح انگیز عباس عظیمی - کارشناس ارشد پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
پروین صالحی شانجانی - استادیار پژوهشی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

پده (.Populus euphratica Oliv) بومی مناطق خشک و نیمه خشک کشور بوده و از خصوصیات مهم آن تحمل خشکی و شوری خاک است. در این پژوهش ویژگی های ریخت شناسی برگ درختان پده در هفت رویشگاه طبیعی که ازنظر عامل های محیطی با یکدیگر اختلاف داشتند و نیز درختان کاشته شده در ایستگاه تحقیقاتی البرز  کرج با هدف بررسی تاثیر عامل های محیطی بر تغییرات ریخت شناسی برگ این گونه موردتوجه قرار گرفت. تعداد ۲۸ درخت بالغ انتخاب و تعداد ۲۴ نمونه برگ به طور تصادفی از هر رویشگاه (شش برگ از هر درخت) و در قالب طرح کاملا تصادفی جمع آوری شد و ۱۴ صفت ریخت شناسی و آناتومیکی برگ مورد اندازه گیری قرار گرفت. نتایج نشان داد که کلیه صفات ریخت شناسی بجز صفات حداکثر پهنای برگ، نسبت طول دمبرگ به طول برگ و فاصله وسط پهن ترین قسمت تا قاعده برگ، دارای تفاوت معنی داری میان پروونانس ها هم در شرایط طبیعی و هم کاشته شده در ایستگاه تحقیقاتی داشته است. همچنین تراکم و اندازه روزنه های برگ نیز دارای تفاوت معنی دار در شرایط طبیعی و ایستگاه تحقیقاتی داشت. همبستگی معنی داری بین دما و صفات آناتومیکی و برخی صفات ریخت شناسی وجود داشت.  نتایج تجزیه به مولفه های اصلی  برای پروونانس های پده، تغییرپذیری را بین رویشگاه اصلی و شرایط ایستگاه تحقیقاتی به خوبی نشان داد، به طوری که دامنه تغییرات صفات ریخت شناسی پروونانس ها در شرایط کاشت ایستگاه تحقیقاتی کوچکتر از شرایط طبیعی بود و پروونانس های کاشته شده در ایستگاه تحقیقاتی در حدفاصل بین پروونانس های رویشگاه طبیعی قرار گرفتند. نتایج آزمون مانتل رابطه خطی مثبت و ضعیفی را بین فاصله صفات ریخت شناسی و فاصله جغرافیایی نشان داد.

پده, پرووانانس, ریخت شناسی برگ, تغییرات محیطی, فاصله جغرافیایی