مصطفی جعفری - دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران
سیف الله خورنکه - کارشناس ارشد پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران، ساری

براساس این بررسی و نتایج حاصل از آن، رهیافت جدیدی در کاربرد روش گاهشناسی درختی در ارزیابی بهره وری اکوسیستم های جنگلی بر مبنای پهنای دوایر رویشی گونه های پهن برگ درختی، به عنوان اصلی ترین عنصر بهره وری این نوع اکوسیستم ها، ارائه شد. در این تحقیق با نمونه برداری از درختان در ارتفاعات مختلف و تجزیه و تحلیل میزان رشد دوایر رویشی آنها، شرایط رویش و بهره وری تولیدی آنها و رقابتهای احتمالی موجود بین آنها مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق کاربرد اکولوژیکی گاهشناسی درختی بیشتر مورد توجه قرار داده شده است. نتایج ارائه شده در این تحقیق بخشی از تحقیقات گسترده ای است که در حوزه جنگلهای خزری در طول بیش از شش سال (شروع در سال ۱۳۸۴) گذشته با بکارگیری این روش اجرا شده است. گونه های درختی مورد استفاده در این پژوهش شامل راش (Fagus orientalis Lipsky)، بلندمازو (.Quercus castaneaefolia C. A. Mey)، ممرز (Carpinus betulus L)، توسکا (Alnus  subcordata) و افرا (Acer Velutinum) در حوزه جنگلی گلوگاه استان مازندران می باشند. ابتدا منطقه جنگلی مورد نظر از طریق جنگل گردشی و بکارگیری نقشه های پوشش گیاهی و پستی بلندی، انتخاب گردید. سپس با تعیین خط پروفیل (ترانسکت)، پایه های درختی در سه سطح ارتفاع از سطح دریا علامت گذاری شدند. نمونه ها توسط مته سال سنج از درختان مورد نظر تهیه شدند. در منطقه مورد مطالعه، در طول ۵۴ سال، روند تغییرات میزان مجموع بارش سالیانه، ۳۷۲ میلیمتر کاهش و روند تغییرات دما، میزان ۵۹/۰ درجه سانتیگراد افزایش نشان می دهد. رفتارهای رویشی متفاوت این گونه های درختی و واکنش آنها نسبت به تغییرات اقلیمی و محیطی، بیان کننده تفاوت عملکرد یک گونه معین در مقابل عوامل بیرونی (اقلیمی) و درونی (رقابت) در ارتفاعات مختلف می باشد. سرشت گونه ها در بروز این تفاوت ها موثر هستند. ناگفته نماند که پهنای دوایر رویشی راش در طول ۵۵ سال در ارتفاع پائین کاهش، اما در ارتفاع میانی افزایش یافته، در حالی که در ارتفاع بالا تغییر قابل اشاره ای نداشته است.

گاهشناسی درختی, گونه های پهن برگ, دما, بارش, ارتفاع از سطح دریا, رقابت