علی نجفی فر - مربی پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی استان ایلام

امروزه تخریب های شدیدی در سطح جنگلهای زاگرس به دلیل وجود مشکلات زیست محیطی و اقتصادی- اجتماعی مشاهده می شود. در این راستا نقش آمایش سرزمین در مدیریت بهینه این منابع عظیم از اهمیت زیادی برخوردار است. در این تحقیق با استفاده از روش تجزیه و تحلیل سیستمی، نقشه آمایش سرزمین برای حوضه جنگلی سراب دره شهر واقع در استان ایلام تهیه گردید. در اجرای این کار با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، نقشه های شیب، جهت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا به صورت دو ترکیبی با هم تلفیق و نقشه واحدهای اکولوژیکی اولیه بدست آمد. سپس این نقشه با نقشه های خاک شناسی، تیپولوژی و تراکم تاج پوشش منطقه تلفیق و نقشه واحدهای نهایی حاصل گردید. در مرحله بعد اطلاعات مربوط به این نقشه و اطلاعات اکولوژیکی بدست آمده از نقشه های زمین شناسی، فرسایش، اقلیم، منابع آب، حیات وحش و کاربری فعلی در جدولی تحت عنوان جدول ویژگیهای اکولوژی منطقه جمع آوری گردید. به منظور تعیین اولویت کاربریها در فرایند آمایش سرزمین از روش اصلاح شده کمی- قیاسی استفاده شد. سپس براساس مدلهای اکولوژی ایران و با استفاده از مدل مناسب ارزیابی توان اکولوژیک جنگلهای زاگرس که در اجرای همین تحقیق تهیه شد و با توجه به کلیه اطلاعات اقتصادی- اجتماعی، نقشه آمایش سرزمین منطقه با ۱۸ ترکیب مختلف از کاربریهای سازگار تهیه شد. این نقشه محصول سیستمی است که در آن عوامل اکولوژیک و اقتصادی- اجتماعی سرزمین مورد توجه قرار گرفته اند. نتایج نشان داد که کمترین سطح فعالیت مربوط به توسعه روستایی با ۷/۳۶ هکتار و بیشترین آن مختص فعالیتهای آبخیزداری، حفاظت و جنگل داری به ترتیب با ۳۱۳۶، ۲۸۵۳ و ۲۲۸۸ هکتار است. مساحت درجات کیفی ۱، ۲، ۳ و ۴ در سطح جنگلهای منطقه به ترتیب صفر، ۴۷۳، ۱۰۸۵ و ۷۳۰ هکتار برآورد گردید. مقایسه نقشه کاربری فعلی و نقشه آمایش سرزمین، نیاز به تجدیدنظر اساسی در نوع و درجه کیفی فعالیتهای جاری منطقه را در راستای بهبود وضعیت کمی و کیفی جنگلهای موجود آشکار ساخت.

آمایش سرزمین, جنگلهای زاگرس, توان اکولوژیک, استان ایلام