محمدحسن صالحه شوشتری - کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان
منوچهر امانی - دانشیار پژوهشی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
کورش بهنام فر - کارشناس ارشد، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان
صدیقه یوسف نعنایی - کارشناس ارشد، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان

به منظور بررسی مناسبترین فاصله کاشت سه گونه از نیامداران درختی و درختچه ای در حالتهای خالص و آمیخته، این پژوهش در بهمن ماه سال ۱۳۷۹ بر روی تپه های ماسه ای و ماسه زار بستان به مدت پنج سال در شرایط بدون آبیاری به اجرا درآمد. انتخاب گونه ها با توجه به «چند منظوره بودن» آنها از نظر تغذیه دام، تقویت و حفاظت خاک در عرصه های ماسه زار و در عین حال سازگار با شرایط دیم در این عرصه ها انجام گرفت. در این راستا تعداد سه گونه درختی و درختچه ای Prosopis juliflora،Acacia farnesiana و A. victoriae انتخاب و در قالب طرح آماری بلوکهای تصادفی یکبار خرد شده، در سه تکرار به اجرا درآمد. فواصل کاشت گونه ها در سه سطح «۳×۳، ۴×۴ و ۵×۵ متر» به عنوان تیمار اصلی و کاشت گونه ها به صورت «خالص» و «آمیخته ۵۰%» در شش سطح به عنوان تیمار فرعی در نظر گرفته شد. بلوکها عمود بر جهت باد غالب منطقه قرار گرفتند. در نخستین مرحله با توجه به چند منظوره بودن اهداف طرح، مولفه های درصد بقاء، قطر تاج پوشش گونه ها و ارتفاع نهالها و اثرات متقابل آنها بر یکدیگر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسیها در پایان سال پنجم (۱۳۸۴) پس از محاسبه تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها به روش دانکن نشان داد که گونه P. juliflora از لحاظ بقاء (۷۳ درصد) نسبت به دو گونه برتری داشته است و بعد از آن گونه A.victoriae با ۶۲ و سپس گونه A. farnesiana با ۲۳ درصد قرار گرفت. حداکثر رشد متوسط ارتفاعی نیز به گونه درختی P. juliflora در کشت خالص با ۹/۴ متر و بعد از آن به گونه های A.victoriae و A. farnesiana به ترتیب با ۶۹/۳ و ۸۴/۱ متر اختصاص داشته است. همچنین حداکثر قطر تاج نیز به گونه P. juliflora در کشت آمیخته با گونه A. farnesiana با ۲۸/۵ متر و حداقل آن مربوط به گونه A. farnesiana در همه تیمارها با ۹/۱ متر به دست آمد.

تثبیت ماسه های روان, گونه های چندمنظوره, کشت دیم, مناسبترین فاصله کاشت