محمد رضا خانی - دانش آموخته سطح۴ رشته فقه و اصول حوزه علمیه قم
محمد قائنی - استاد درس خارج حوزه علمیه قم

«نفوذ حکم قاضی» از مقولات مهم در باب قضا، و شایسته پژوهش از زوایای گوناگون است. یکی از این زوایا، بحث از نفوذ حکم قاضی در موارد اختلاف فتوای قاضی با وظیفه عملی متخاصمین است. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی فقهی نفوذ حکم قاضی پرداخته، و وظیفه شخصی متخاصمین را در موارد اختلاف بین حکم قاضی و فتوای مجتهدی که متخاصمین مقلد وی هستند، بررسی می کند. درصورتی که قاضی جامع شرایط، براساس اجتهاد صحیح و رعایت موازین باب قضا، حکمی صادر کند که با وظیفه تقلیدی متخاصمین سازگار نباشد، حکم قاضی نافذ، و به واسطه آن، خصومت رفع و فصل می شود و متخاصمین حق ندارند خواستار رسیدگی مجدد شکایت شوند. همچنین وظیفه شخصی متخاصمین براساس حکم قاضی تغییر می کند؛ حتی اگر حکم قاضی باعث تحلیل حرام نسبت به وظیفه شخصی متخاصمین باشد. البته این تغییر، محدود به اثری است که مستقیما به مورد مخاصمه مربوط است، و متخاصمین نمی توانند به پشتوانه حکم قاضی در آثاری که خصومت در آنها جاری نیست، خلاف وظیفه شخصی خود عمل کنند.

نفوذ حکم قاضی, نقض حکم قاضی, اختلاف فتاوی, وظیفه شخصی