علی قاسمی اردهایی
قربان حسینی
ولی اله رستمعلی زاده

کشاورزی به عنوان یکی از سه بخش اقتصادی هر کشور، نقش مهمی در استقلال معیشتی و حتی استقلال امنیتی آن کشور دارد. کشور ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و تاریخ اجتماعی و اقتصادی، وابستگی عمده ای به این بخش اقتصادی دارد. یافته های به دست آمده از تحلیل ثانویه داده های سرشماری های ۹۰-۱۳۶۵ نشان می دهد سهم جمعیت شاغل در بخش کشاورزی مناطق روستایی از ۵۸ درصد در سال ۱۳۶۵ به ترتیب به ۴۸ و ۵۱ درصد در سال های ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ کاهش یافته است. این روند کاهشی محسوس، توام با تغییراتی در نسبت جنسی و ساختار سنی نیروی کار کشاورزی بوده است. در سال های مورد مطالعه، به سهم زنان روستایی به ویژه زنان سالمند در مشارکت در بخش کشاورزی به شدت افزوده شده، به طوری که نسبت جنسی نیروی کار کشاورزی روستائیان از ۱۰۶۲ در سال ۱۳۶۵ به ۶۴۲ در سال ۱۳۹۰ کاهش یافته است. درصد سالخوردگی جمعیت مورد مطالعه نیز در مدت زمان مشابه از حدود ۷ به ۱۶ افزایش داشته است. از مهمترین دلایل این تغییرات می توان به تحولات مهاجرتی در مناطق روستایی و سهم عمده جوانان و مردان از مهاجران خارج شده، عدم تمایل جوانان روستایی به انجام فعالیت-های کشاورزی و هژمونی شهر و سبک زندگی شهری اشاره کرد. ادامه روند این ترکیب جمعیتی در نیروی کار کشاورزی و نیز وضعیت اقتصادی و اجتماعی روستاها، می تواند منجر به ضعف ساختاری این بخش در آینده گردد. با توجه به برآورد مقوله های نیروی کار کشاورزی برای همه نقاط روستایی استان ها، پیشنهاداتی ارائه شده است تا بتوان زنجیره فقر نیروی کار کشاورزی مناطق روستایی را از بین برد و گام هایی برای توسعه پایدار روستایی برداشت.