بایزید یوسفی - Scientific Board Member, Research Center of Agriculture and Natural Resources of Kurdistan Province, Sanandaj, I.R. -Iran.
علیرضا مدیررحمتی - Scientific Board Member, Research Institute of Forest and Rangelands, Tehran, I.R. Iran.

آزمایش بررسی رشد ارتفاعی در کلن های صنوبر با هدف شناخت واکنش و رفتار ۸ کلن متعلق به ۶ گونه مختلف صنوبر از لحاظ رویش ارتفاعی در مرحله استقرار نهال (ساقه و ریشه یکساله) در طی سال زراعی ۱۳۸۰ و در نهالستان زاله شهر سنندج با قالب آماری طرح آشیانه ای با ۸ تیمار و ۱۰ تکرار انجام شده است. نتایج بدست آمده بیانگر وجود اختلاف معنی دار آماری میان کلن ها از نظر رشد ارتفاعی می باشد.در پایان دوره رشد (آبان ماه)، کلن P.deltoides ۶۳.۳با میانگین ۴/۲۳۴ سانتیمتر دارای بیشترین و کلن P.euphratica با میانگین ۸/۷۸ سانتیمتر دارای کمترین ارتفاع در میان کلن های مورد بررسی بوده اند، بنابراین توان بالقوه ژنتیکی کلن ها از لحاظ رشد ارتفاعی و همچنین واکنش آنها به محرکهای محیطی نظیر نورودما متفاوت می باشد. بررسی رفتار کلن ها از نظر تغییر رشد ارتفاعی سالانه در طول فصل رویش نشان دهنده سه مرحله متفاوت می باشد که شامل: مرحله اول رشد یا مرحله رشد بطئی اولیه که از نظر زمانی شامل دوره قبل از خردادماه می باشد. در این مرحله میانگین رویش ارتفاعی نهال در کلن های مورد بررسی ۸/۲۵ سانتیمتر با متوسط رویش روزانه ۴/۰ سانتیمتر در روز بود، مرحله دوم یا مرحله رشد سریع که از نظر زمانی شامل دوره خرداد تا شهریورماه بوده و بیش از۷۰% رویش ارتفاعی کلن ها در این مرحله اتفاق افتاده است. میانگین رویش ارتفاعی نهال در کلن های صنوبر در این مرحله ۶/۱۰۱ سانتیمتر با متوسط رویش روزانه ۱/۱ سانتیمتر در روز بود و مرحله سوم رشد یا مرحله رشد بطئی ثانویه بعد از شهریورماه با میانگین رویش ارتفاعی کلن ها معادل ۵/۱۴ سانتیمتر و متوسط رویش روزانه ۲/۰ سانتیمتر در روز بوده است. برترین کلن از نظر رشد ارتفاعی در میان کلن ها P.d. ۶۳.۳در مراحل اول و سوم، رشد اندک لیکن در مرحله دوم، رشد بسیار زیادی داشته است. کلن P .trichocarpa زودتر از سایر کلن ها مرحله رشد سریع (مرحله دوم) را در مردادماه به پایان رسانده است. همچنین کلن P.e.۴۸۸  برخلاف بقیه کلن ها در مراحل اول و سوم رشد زیادتر ولی در مرحله دوم، رشد متوسطی نسبت به سایر کلن ها نشان داده است. باتوجه به نتایج حاصل از این آزمایش در شرایط جوی سال ۱۳۸۰ و شهر سنندج نقطه شروع اولیه رشد ارتفاعی سالانه کلن های صنوبر در متوسط دمای ۱۳ درجه سانتیگراد و متوسط تابش ۲۶۰ ساعت در ماه در اوایل بهار و همچنین متوسط دمای مناسب رشد کلن های صنوبر در حدود ۲۵ درجه سانتیگراد با متوسط تابش ۳۷۰ ساعت در ماه در شرایط تامین آبیاری و رطوبت کامل و نیز نقطه تثبیت یا توقف رشد ارتفاعی سالانه کلن ها در متوسط دمای ۱۰ درجه سانتیگراد و متوسط تابش ۲۲۰ساعت در ماه در پاییز اتفاق می افتد.

Poplar, Populus, Clone, Height growth, Climate, radiation