فاطمه خونساری - دانشجوی دکتری، گروه روان شناسی و آموزش کودکان با نیازهای خاص، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
سالار فرامرزی - دانشیار، گروه روان شناسی و آموزش کودکان با نیازهای خاص، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی. دانشگاه اصفهان، ایران

اهداف: پژوهش حاضر با هدف تدوین الگوی مفهومی یادگیری ریاضی و ارائه فعالیت های شناختی بهبود دهنده یادگیری در دانش آموزان با اختلال یادگیری ریاضی در دو مرحله انجام شد.   مواد و روش ها: رویکرد پژوهش، کیفی و با روش تحلیل مضمون بود. جامعه مورد مطالعه شامل منابع نوشتاری مرتبط با اختلال یادگیری ریاضی در ایران و خارج از کشور، در سال ­های ۱۳۷۰- ۱۴۰۱  بود. در مرحله اول، متون نظری با روش نمونه گیری هدفمند و ابزار سندکاوی با روش کتابخانه ای انتخاب شدند. تعداد ۵۳ منبع مورد بررسی قرار گرفت و داده ها به اشباع رسید. داده ها بر اساس روش براون و کلارک (۲۰۰۶) تحلیل شد و تعداد ۲۳۵ کد به دست آمد. با تقلیل کدها، تعداد ۸۰ کد پایه، ۲۱ مفهوم فرعی و ۸ مفهوم اصلی استخراج گردید. یافته ها نشان می دهد ۸ مفهوم اصلی یادگیری ریاضی شامل عملیات محاسباتی، جایگاه عدد، اندازه گیری، درک زبان ریاضی، زمان، حل مسئله، تجسم و مقایسه اشکال و مفهوم پول بودند. داده ها و الگوی مفهومی طراحی شده مطابق با معیارهای اعتبارسنجی یافته های کیفی، توسط ۱۰ نفر از متخصصان بازنگری شد که اعتبار آن بر اساس معیار هولستی برابر با ۹۷/۰ بود. در مرحله دوم از پژوهش، ۴۴ فعالیت شناختی بهبود دهنده یادگیری ریاضی با ۸ مفهوم اصلی یادگیری ریاضی منطبق شدند و توسط متخصصین، با استفاده از ضریب نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا روایی سنجی صورت گرفت. یافته ها: یافته ­ها حاکی از آن بود که الگوی مفهومی یادگیری ریاضی و مفاهیم شناختی دارای ۲۱ مفهوم فرعی و ۸ مفهوم اصلی است. مفاهیم اصلی به دست آمده شامل عملیات محاسباتی، جایگاه عدد، اندازه گیری، درک زبان ریاضی، زمان، حل مسئله، تجسم و مقایسه اشکال و مفهوم پول می باشند. ضریب توافق مرتبط بودن برابر با ۹۸/۰ و ضریب توافق ضروری بودن برابر با ۹۷/۰ و در سطح بسیار مطلوب بودند.نتیجه ­گیری: الگوی حاصل ­شده از بررسی متون علمی در این پژوهش، دربردارنده ابعاد اصلی یادگیری ریاضی است و فعالیت ­های شناختی ارائه شده در آن که جنبه­ ی بازی و سرگرمی دارد، می­تواند به یادگیری ریاضی کمک نماید. لذا، از آنجایی که فهم و یادگیری ریاضیات بر مفاهیم انتزاعی استوار است و این دانش آموزان در درک مفاهیم انتزاعی مشکلات عدیده دارند، پیشنهاد می شود از یافته های این پژوهش، جهت افزایش نگرش مثبت و اشتیاق دانش آموزان نسبت به ریاضی و عمق بخشیدن به یادگیری استفاده شود.

اختلال یادگیری ریاضی, فعالیت های شناختی, تحلیل مضمون